De Centherba ?ardeno al Trigusta Lego?ambro

? Malanta? mia domo trovi?is granda ?ardeno, konata en mia familio kiel Centherba ?ardeno. Nun ?i estis jam delonge forvendita kune kun la domo al la posteulo de Zhu Xi?[1]?kaj sep a? ok jaroj forpasis post mia lasta vizito al ?i. Mi estas certa ke en ?i vere kreskis nur iom da sova?aj herboj, sed en mia infana?o ?i estis por mi paradizo.

? 我家的后面有一個(gè)很大的園，相傳叫作百草園?，F(xiàn)在是早已并屋子一起賣給朱文公的子孫了，連那最末次的相見也已經(jīng)隔了七八年，其中似乎確鑿只有一些野草；但那時(shí)卻是我的樂(lè)園?！?/span>

? Mi ne bezonas paroli pri la smeraldaj legomparceloj, la glata put-balustrado el ?tono, la alta akacio, la purpure ru?aj morusoj; nek pri la cikadoj kiuj longe ?irpis inter folioj, la dikaj vespoj kiuj sidis sur rapofloroj, a? la facilmovaj ala?doj ek?etantaj sin de la herbaro al la ?ielo.

? 不必說(shuō)碧綠的菜畦，光滑的石井欄，高大的皂莢樹，紫紅的桑椹；也不必說(shuō)鳴蟬在樹葉里長(zhǎng)吟，肥胖的黃蜂伏在菜花上，輕捷的叫天子(云雀)忽然從草間直竄向云霄里去了。

Nur la piedo de la malalta tera muro ?irka? la ?ardeno jam estis por mi fonto de senlima intereso. ?i tie kampaj griloj kantis softe, kaj hejmaj griloj ludis liuton. Turnante rompitan brikon renverse, vi povis trovi skolopendron. Trovi?is anka? cicindelo, kiu ellasis vaporon el sia anuso, se vi premus ties dorson per fingro. Poligonatoj (Polygonum multiflorum Thunb) interkro?i?is kun lianoj de grimpanta figo kiuj havis frukton kiel lotussemujojn, dum poligonatoj havis dikajn tuberojn.

單是周圍的短短的泥墻根一帶，就有無(wú)限趣味。油蛉在這里低唱，蟋蟀們?cè)谶@里彈琴。翻開斷磚來(lái)，有時(shí)會(huì)遇見蜈蚣；還有斑蝥，倘若用手指按住它的脊梁，便會(huì)拍的一聲，從后竅噴出一陣煙霧。何首烏藤和木蓮藤纏絡(luò)著，木蓮有蓮房一般的果實(shí)，何首烏有擁腫的根。

Oni diris ke ties tubero havis kelkfoje la formon de homa figuro kaj tiu, kiu man?is ?in, povis fari?i senmortulo. Tial mi ofte eltiris la poligonatojn, kies tuberoj kro?i?is unu al la alia kaj sekve difektis e? la teran muron, sed mi trovis neniun tuberon similan al la homfiguro. Se vi ne timis dornojn, vi anka? povis plukakiri frambojn kiuj similis al globetoj el malgrandaj koralaj bidoj kaj estis acidaj kaj dol?aj, kaj kies koloro kaj gusto multe superis tiujn de morusoj.

有人說(shuō)，何首烏根是有象人形的，吃了便可以成仙，我于是常常拔它起來(lái)，牽連不斷地拔起來(lái)，也曾因此弄壞了泥墻，卻從來(lái)沒(méi)有見過(guò)有一塊根象人樣。如果不怕刺，還可以摘到覆盆子，象小珊瑚珠攢成的小球，又酸又甜，色味都比桑椹要好得遠(yuǎn)。　

? Inter la longajn herbojn mi ne iris, ?ar la? onidiro sin ka?is granda ru?a serpento en tiu ?i ?ardeno.

? 長(zhǎng)的草里是不去的，因?yàn)橄鄠鬟@園里有一條很大的赤練蛇?！?/span>

? Mama Chang foje rakontis al mi tiun ?i historion:

? Iam vivis instruitulo, kiu lo?is en malnova templo por studi. Iun vesperon, kiam li estis ?uanta fre?an, malvarmetan aeron en la korto, subite li a?dis iun voki lian nomon. Respondante li observis ?irka?en kaj vidis super la muro la viza?on de belulino. ?i ridetis al li kaj poste malaperis. Li sentis grandan ?ojon, sed la sekreton malka?is la maljuna mona?o, kiu vizitis lin por nokta babilo.

　長(zhǎng)媽媽曾經(jīng)講給我一個(gè)故事聽：先前，有一個(gè)讀書人住在古廟里用功，晚間，在院子里納涼的時(shí)候，突然聽到有人在叫他。答應(yīng)著，四面看時(shí)，卻見一個(gè)美女的臉露在墻頭上，向他一笑，隱去了。他很高興；但竟給那走來(lái)夜談的老和尚識(shí)破了機(jī)關(guān)。

? Konstatinte sor?an influon sur lia viza?o, tiu mona?o diris, ke la instruitulo certe renkontis la “Belulino-serpenton”—la monstron kun homa kapo kaj serpenta korpo, kiu kapablis voki la nomon de homo. Se la vokito respondis, ?i pretigis sin por veni noktmeze kaj devori lian karnon.

? Nature la instruitulo estis timigita preska? ?ismorte. Sed la maljuna mona?o diris, ke nenio gravas kaj donacis al li malgrandan skatolon instrukciante, ke li nur metu ?in apud la kapkuseno kaj li povos dormi tute trankvile.

? Kvankam la instruitulo agis la? la instrukcio, tamen li neniel povis endormi?i—kompreneble tio ne estis mirinda.

? Noktmeze la monstro efektive alvenis. A?di?is siblado, kvaza? levi?is vento-pluvo ekster la pordo. ?uste kiam li kuntiri?is tremege, subite—tju—elflugis ora lumo el apud la kapkuseno, kaj ekesti?is absoluta silento ekster la pordo. Tiam la ora lumo reflugis enen en la skatolon.

? Kio poste? Poste, la maljuna mona?o diris, ke tio estas fluganta skolopendro, kiu kapablas ensorbi cerbon de la serpento, kaj tiel la Belulino-serpento estis mortigita de ?i.

說(shuō)他臉上有些妖氣，一定遇見“美女蛇”了；這是人首蛇身的怪物，能喚人名，倘一答應(yīng)，夜間便要來(lái)吃這人的肉的。他自然嚇得要死，而那老和尚卻道無(wú)妨，給他一個(gè)小盒子，說(shuō)只要放在枕邊，便可高枕而臥。他雖然照樣辦，卻總是睡不著，——當(dāng)然睡不著的。到半夜，果然來(lái)了，沙沙沙！門外象是風(fēng)雨聲。他正抖作一團(tuán)時(shí)，卻聽得豁的一聲，一道金光從枕邊飛出，外面便什么聲音也沒(méi)有了，那金光也就飛回來(lái)，斂在盒子里。后來(lái)呢？后來(lái)，老和尚說(shuō)，這是飛蜈蚣，它能吸蛇的腦髓，美女蛇就被它治死了?！?/span>

? El tio venis la instruo: kiam iu nekonata vo?o vokas vin, nepre ne respondu.

? 結(jié)末的教訓(xùn)是：所以倘有陌生的聲音叫你的名字，你萬(wàn)不可答應(yīng)他?！?/span>

? Tiu rakonto multe komprenigis min pri la dan?eroj kies viktimo estis la homa vivo.Kiam mi sidis eksterdome en someraj noktoj mi estis ofte timema, ne kura?ante rigardi al la muro kaj forte deziris akiri skatolon kun fluganta skolopendro en ?i kiel tiun de la maljuna mona?o. Kiam mi iris apud la densaj herboj en Centherba ?ardeno, mi anka? ofte pensis pri tio. Sed ?is nun mi ankora? ne akiris la skatoleton nek renkontis la ru?an serpenton nek la belulino-serpenton. Ke nekonataj vo?oj vokis mian nomon, kompreneble tio ofte okazis, sed neniu el ili estis la “Belulino-serpento”.

? 這故事很使我覺得做人之險(xiǎn)，夏夜乘涼，往往有些擔(dān)心，不敢去看墻上，而且極想得到一盒老和尚那樣的飛蜈蚣。走到百草園的草叢旁邊時(shí)，也常常這樣想。但直到現(xiàn)在，總還沒(méi)有得到，但也沒(méi)有遇見過(guò)赤練蛇和美女蛇。叫我名字的陌生聲音自然是常有的，然而都不是美女蛇。　

? En vintro la ?ardeno fari?is relative seninteresa; sed la situacio ?an?is tuj post la ne?falo. Stampi ne?an figuron (per premado de via korpo sur la ne?o) a? skulpti ne?an budaon estas aferoj, kiuj devis venigi spektanton; ?ar ?i tiu estis forlasita ?ardeno kun maloftaj vizitantoj, tiaj amba? ludoj ne estis konvenaj, kaj mi preferis kapti birdojn. Maldika ne?tavolo ne ta?gis tiu-cele. Necesis la kondi?o ke amasigita ne?o jam kovris la teron unu a? du tagojn, kaj tiam la birdoj ne havis lokon longtempe por ser?i nutra?on. Forbalau la ne?on tiel ke montri?u peceton da tero, instalu tie sur mallonga stango grandan bambuan kribrilon sub kiu iom da malplenaj rizeroj estu dissemitaj, ligu la stangon per longa ?nuro, kaj tenu ?in de malproksime kaj atendu. Kiam la birdoj alflugis kaj iris sub la kribrilon por bekman?i, tiam vi tiru la ?nuron por kapti ilin. Sed la plejparto el la kaptitoj estis paseroj. Estis anka? blankaj motaciloj ege sova?aj, ke ili ne povis postvivi e? unu nokton en kaptiteco.

? 冬天的百草園比較的無(wú)味；雪一下，可就兩樣了。拍雪人(將自己的全形印在雪上)和塑雪羅漢需要人們鑒賞，這是荒園，人跡罕至，所以不相宜，只好來(lái)捕鳥。薄薄的雪，是不行的；總須積雪蓋了地面一兩天，鳥雀?jìng)兙靡褵o(wú)處覓食的時(shí)候才好。掃開一塊雪，露出地面，用一支短棒支起一面大的竹篩來(lái)，下面撒些秕谷，棒上系一條長(zhǎng)繩，人遠(yuǎn)遠(yuǎn)地牽著，看鳥雀下來(lái)啄食，走到竹篩底下的時(shí)候，將繩子一拉，便罩住了。但所得的是麻雀居多，也有白頰的“張飛鳥”，性子很躁，養(yǎng)不過(guò)夜的。

? Tio estis metodo kiun la patro de Runtu?[2]?instruis al mi, sed mi uzis ?in ne sufi?e lerte. Estis vere, ke la birdoj eniris mian kaptilon, mi eltiris la ?nuron kaj alkuris, sed ofte trovis nenion ene. Post longa penado mi sukcesis kapti nur tri a? kvar birdojn, dum la patro de Runtu jam kaptis kelkdekojn en nur malpli ol duontago, li enmetis ilin en sia sako kaj tie ili kriis kaj interpu?i?is. Mi iam demandis lin pri la kialo de mia fiasko, kun kvieta rideto li diris:

? “Vi estas tro senpacienca, kaj vi ne povas atendi ?is la birdoj venas al la mezo de la kribrilo.”

? 這是閏土的父親所傳授的方法，我卻不大能用。明明見它們進(jìn)去了，拉了繩，跑去一看，卻什么都沒(méi)有，費(fèi)了半天力，捉住的不過(guò)三四只。閏土的父親是小半天便能捕獲幾十只，裝在叉袋里叫著撞著的。我曾經(jīng)問(wèn)他得失的緣由，他只靜靜地笑道：你太性急，來(lái)不及等它走到中間去。

? Mi ne sciis kial mia familio decidis sendi min al lernejo kaj e? elektis tiun lernejon kiu estis famkonata en la tuta urbo pro sia plej severa disciplino. La ka?zo eble ku?is en tio ke mi difektis la teran muron dum eltiro de poligonatoj, eble en tio ke mi ?etis brikon transen en la korton de la najbara familio Liang, eble en tio ke mi saltis de la ?tona putbalustrado...nenion mi povis scii. Per unu vorto, tio signifis la finon de mia frekventon al la Centherba ?ardeno. Adia?, miaj griloj! Adia?, miaj framboj kaj figoj!

? 我不知道為什么家里的人要將我送進(jìn)書塾里去了，而且還是全城中稱為最嚴(yán)厲的書塾。也許是因?yàn)榘魏问诪鯕Я四鄩αT，也許是因?yàn)閷⒋u頭拋到間壁的梁家去了罷，也許是因?yàn)檎驹谑畽谏咸聛?lái)罷，……都無(wú)從知道。總而言之：我將不能常到百草園了。Ade，我的蟋蟀們！Ade，我的覆盆子們和木蓮們！

? En la distanco de malpli ol duon-lio oriente de nia domo, trans ?tona ponto, estas la hejmo de mia instruisto. Vi eniris tra nigre lakita bambua pordo kaj la tria ?ambro estis la klas?ambro. Alte sur la centra muro pendis la epigrafa tabulo: Trigusta Lego?ambro. ?

? 出門向東，不上半里，走過(guò)一道石橋，便是我的先生的家了。從一扇黑油的竹門進(jìn)去，第三間是書房。中間掛著一塊扁道：三味書屋；

Sub la tabulo estis pentra?o kun bildo de grasa cervo ku?anta sub maljuna arbo. Ne trovi?is monumenta tabuleto de Konfuceo, ni do riverencis anta? la tabulo kaj la cervo, unuafoje por Konfuceo, kaj duafoje por nia instruisto.

出門向東，不上半里，走過(guò)一道石橋，便是我的先生的家了。從一扇黑油的竹門進(jìn)去，第三間是書房。中間掛著一塊扁道：三味書屋；扁下面是一幅畫，畫著一只很肥大的梅花鹿伏在古樹下。沒(méi)有孔子牌位，我們便對(duì)著那扁和鹿行禮。第一次算是拜孔子，第二次算是拜先生。　

? Kiam ni duafoje riverencis, nia instruisto afable reciprokis. Li estis maljunulo alta kaj maldika, kun grizaj barbo kaj hararo kaj li portis grandajn okulvitrojn. Mi havis profundan respekton al li, ?ar jam delonge mi a?dis ke li estas tre honesta, modesta kaj erudicia homo en nia urbo.

? 第二次行禮時(shí)，先生便和藹地在一旁答禮。他是一個(gè)高而瘦的老人，須發(fā)都花白了，還戴著大眼鏡。我對(duì)他很恭敬，因?yàn)槲以缏牭?，他是本城中極方正，質(zhì)樸，博學(xué)的人。

? Mi forgesis de kie mi informi?is ke anka? Dongfang Shuo?[3]?estis erudicia klerulo kiu konis iun insekton kun nomo de guai-zai kiu formi?is rezulte de la enkorpigo de la fantomo de maljuste mortigita homo kaj fandi?us se vi ver?is vinon sur ?in. Mi forte deziris scii la detalojn de tiu ?i historio, sed Mama Chang ne povis rakonti al mi, ?ar finfine ?i ne estis erudicia klerulo. Nun la ?anco venis. Mi povis demandi la instruiston.

? 不知從那里聽來(lái)的，東方朔也很淵博，他認(rèn)識(shí)一種蟲，名曰“怪哉”，冤氣所化，用酒一澆，就消釋了。我很想詳細(xì)地知道這故事，但阿長(zhǎng)是不知道的，因?yàn)樗吘共粶Y博?，F(xiàn)在得到機(jī)會(huì)了，可以問(wèn)先生。

? “Kio estas la insekto guai-zai, s-ro?” mi haste demandis, kiam mi ricevis de li novan lecionon kaj estis revenonta al mia sidloko.

? “先生，‘怪哉’這蟲，是怎么一回事？……”我上了生書，將要退下來(lái)的時(shí)候，趕忙問(wèn)?！　?/span>

? ?“Mi ne scias!” ver?ajne li fari?is malagrabla, e? aspektante iom kolera.

? “不知道！”他似乎很不高興，臉上還有怒色了?！?/span>

? Nur tiam mi konsciis, ke lernantoj ne devas demandi pri tiaj aferoj dedi?ante sin nur al studo. ?ar li estis erudicia klerulo, estis neeble ke li ne sciis. Kiam li diris, ke li ne sciis, tio signifis, ke li ne volis respondi al mi. La plenkreskuloj ofte tiel kondutis, kiel mi plurfoje sciis el mia sperto.

? 我才知道做學(xué)生是不應(yīng)該問(wèn)這些事的，只要讀書，因?yàn)樗菧Y博的宿儒，決不至于不知道，所謂不知道者，乃是不愿意說(shuō)。年紀(jì)比我大的人，往往如此，我遇見過(guò)好幾回了。　

? Sekve mi tute dedi?is min al studo. Tagmeze mi praktikis kaligrafion, kaj vespere mi provis duopigi versajn liniojn?[4]. Dum la unuaj kelkaj tagoj la instruisto estis severa kontra? mi, sed poste li traktis min pli bone, tamen la lecionoj iom post iom plimulti?is, kaj anka? la versaj linioj duopigotaj iom post iom plilongi?is de tri ideogramoj al kvin kaj fine ?is sep.

? 我就只讀書，正午習(xí)字，晚上對(duì)課。先生最初這幾天對(duì)我很嚴(yán)厲，后來(lái)卻好起來(lái)了，不過(guò)給我讀的書漸漸加多，對(duì)課也漸漸地加上字去，從三言到五言，終于到七言。

? Malanta? la Trigusta Lego?ambro anka? estis ?ardeno, kvankam malgranda, kie vi povis grimpi sur terason por pluki vintrajn prunflorojn a? ser?i sur la tero a? la?rarbo cikad?elojn. La plej bona okupo estis kapti mu?ojn por nutri la formikojn, ?ar tio ka?zis neniom da bruo. Sed estis neeble, se tro multe da niaj kunlernantoj iris al la ?ardeno samtempe a? restis tie tro longe kaj tiam la instruisto ekvokis en la klas?ambro:

? 三味書屋后面也有一個(gè)園，雖然小，但在那里也可以爬上花壇去折臘梅花，在地上或桂花樹上尋蟬蛻。最好的工作是捉了蒼蠅喂螞蟻，靜悄悄地沒(méi)有聲音。然而同窗們到園里的太多，太久，可就不行了，先生在書房里便大叫起來(lái)：——　

? “Kien ?iuj foriris?”

? Tiam ni revenis al la klas?ambro unu post la alia. Estis ne dece, se ni revenis kune. Li havis batilon, kiun li tamen malofte uzis. Estis anka? regulo puni lernantojn per surgenuigo, kiun li anka? malofte uzis. ordinare li nur rondigis siajn okulojn kriante:

? “Da?rigu vian legadon!”

??“人都到那里去了？”　

? 人們便一個(gè)一個(gè)陸續(xù)走回去；一同回去，也不行的。他有一條戒尺，但是不常用，也有罰跪的規(guī)矩，但也不常用，普通總不過(guò)瞪幾眼，大聲道：——　

? “讀書！”　

? Kaj ni ?iuj vo?legis plengor?e por momento, kaj tiam ni faris bruon vere similan al tiu de bolanta akvo.

? 于是大家放開喉嚨讀一陣書，真是人聲鼎沸。

? Ni ?iuj legis malsamajn tekstojn:

? “?u humanismo estis fora? Kiam mi ser?as ?in, ?i estas ?i-tie.”[5]

? “Por moki dent-mankan homon oni diras:La hundejo estas lar?e malfermita.”[6]

? “Sur la supra na?a ?ielo la drako ka?as sin kaj atendas sian tempon.”[7]

? “Malfekunda tero, kun multaj produkta?o de malsupera speco miksita kun supera produkta?o; ?iaj tributoj, matoj, oran?oj, pampelmoj.”[8]

? ...

? 有念“仁遠(yuǎn)乎哉我欲仁斯仁至矣”的，有念“笑人齒缺曰狗竇大開”的，有念“上九潛龍勿用”的，有念“厥土下上上錯(cuò)厥貢苞茅橘柚”的……

? Anka? la instruisto mem vo?legis. Poste, niaj vo?oj malla?ti?is, kvieti?is, nur li ankora? la?te vo?legis:

先生自己也念書。后來(lái)，我們的聲音便低下去，靜下去了，只有他還大聲朗讀著：——　　

? “?e svingo de lia fera sceptro ?iuj ekmiris...La ora glaso superpleni?is, sed milo da pokaloj lin ne ebriigis...”[9]

“鐵如意，指揮倜儻，一座皆驚呢～～；金叵羅，顛倒淋漓噫，千杯未醉嗬～～……”

? Mi supozis, ke tio estis treege bona verko, ?ar ?iufoje kiam li legis ?i tiun tekston, li ridetis, levis sian kapon, svingis ?in kaj klinis ?in posten, pli posten.

? 我疑心這是極好的文章，因?yàn)樽x到這里，他總是微笑起來(lái)，而且將頭仰起，搖著，向后面拗過(guò)去，拗過(guò)去。

? Kiam nia instruisto komplete absorbi?is en sia legado, tio estis tre bona ?anco por ni. Tiam kelkaj knaboj ludis pup-teatra?on kun paperaj kaskoj sur siaj fingroj. Mi okupis min per pentrado, uzante “Jingchuan-paperon” por kopii la ilustra?ojn de diversaj noveloj ?uste kiel mi faris kaligrafian kopion. Ju pli da libroj mi legis, des pli da ilustra?oj mi kopiis. Mi ne akiris bonajn sukcesojn en mia lernado, sed ja ne malmulte progresis en pikturo. La plej bonaj pecoj de miaj kopioj formis du grandajn volumojn de ilustra?oj, la unua el la romano Forbalao de banditoj kaj la alia el Pilgrimado al Okcidento. Poste, ?ar mi bezonis monon, mi vendis ilin al ri?a kunlernanto, kies patro estis mastro de vendejo de staniola papermono uzata ?e enteriga ceremonio. mi a?dis, ke li mem nun jam fari?is la mastro de la vendejo kaj balda? promocii?os al rango de ?entlemano. Tiuj miaj kopia?oj eble jam delonge malaperis.

18 septembro

? 先生讀書入神的時(shí)候，于我們是很相宜的。有幾個(gè)便用紙糊的盔甲套在指甲上做戲。我是畫畫兒，用一種叫作“荊川紙”的，蒙在小說(shuō)的繡像上一個(gè)個(gè)描下來(lái)，象習(xí)字時(shí)候的影寫一樣。讀的書多起來(lái)，畫的畫也多起來(lái)；書沒(méi)有讀成，畫的成績(jī)卻不少了，最成片斷的是《蕩寇志》和《西游記》的繡像，都有一大本。后來(lái)，因?yàn)橐X用，賣給一個(gè)有錢的同窗了。他的父親是開錫箔店的；聽說(shuō)現(xiàn)在自己已經(jīng)做了店主，而且快要升到紳士的地位了。這東西早已沒(méi)有了罷。　

九月十八日。

--------------------------------------------------------------------------------

Notoj:

1. Pri Zhu Xi vd noton 8 de La Bildlibro de Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo. ?i tie Lusin nur volas diri, ke la familia nomo de tiu ?i a?etanto estis Zhu.

2. Runtu, kies reala nomo estis Zhang Runsui, estis priskribita en “Naski?loko”, novelo de Lusin. Li estis filo de kampulo kaj juna amiko de Lusin dum infana?o.

3. Dongfang Shuo (154-93 a.K.), sagaca koretegano kaj konsultanto de Imperiestro Wudi de han-dinastio, kiu regis dum 140-87 a.K.

4. La unua ?tupo en la lernado por verki poemon la? klasika metriko.

5. El Lunyu, kiu konsistas el diroj de Konfuceo.

6. El Jada Forsto de Paroloj por Infanoj.

7. El Libro de ?an?oj.

8. El Libro de Historio.

9. El rakonta poemo de Qing-dinastio priskribanta la arogantecon de Li Keyong(856-908), princo de Tang-dinastio, ?e festeno.

?