Wu Chang a? Vivo-Estas-Efemera

? ? Se la dioj, kiuj paradis en la templa foiro, havis povon super vivo kaj morto—ne, tiu diro estas iom erara, ?ar ?iu dio en ?inio ver?ajne rajtas libere mortigi homojn—a? pli ?uste, se ilia tasko estas reago de homa sorto, ekz-e la dio de la urbo a? la Imperiestro de la Sankta Orienta Monto, do inter ilia sekvantaro vi povas trovi iujn neordinarajn figuroj, nome: diablajn soldatojn, diablan re?o kaj Wu Chang a? Vivo-Estas-Efemera.

? ??迎神賽會這一天出巡的神，如果是掌握生殺之權(quán)的，——不，這生殺之權(quán)四個(gè)字不大妥，凡是神，在中國仿佛都有些隨意殺人的權(quán)柄似的，倒不如說是職掌人民的生死大事的罷，就如城隍和東岳大帝之類。那么，他的鹵簿中間就另有一群特別的腳色：鬼卒、鬼王，還有活無常。

? ??Tiaj diablaj roloj ordinare estas ludataj de kruduloj a? kampuloj. La diablaj soldatoj kaj ilia re?o portas ru?ajn kaj verdajn vestojn, iras nudpiedaj, kun bluaj viza?oj sur kiuj estas pentritaj fi?skvamoj—a? eble skvamoj de drako a? aliaj— tion mi ne bone konas. La diablaj soldatoj tenas ?talajn tridentajn forkojn kun ringoj kiuj sonoras ?e eksvingo, kaj la diabla re?o tenas malgrandan tigrokapan tabuleton. La?dire, la diabla re?o iras per unu piedo, tamen, ?ar li finfine estas kampulo, malgra? la skvamoj de fi?o a? de aliaj pentritaj sur viza?o, li ankora? devas iri per amba? piedoj. Tial laspektantoj ne tiom respekte timas nek atentas ilin, escepte nur de kelkaj maljunulinoj kaj ilian nepoj kiuj por pla?i al ?iuj dioj donas al ili anka? kutiman respektoplenan riverencon kun trememo.?

? ??這些鬼物們，大概都是由粗人和鄉(xiāng)下人扮演的。鬼卒和鬼王是紅紅綠綠的衣裳，赤著腳；藍(lán)臉，上面又畫些魚鱗，也許是龍鱗或別的什么鱗罷，我不大清楚。鬼卒拿著鋼叉，叉環(huán)振得瑯瑯地響，鬼王拿的是一塊小小的虎頭牌。據(jù)傳說，鬼王是只用一只腳走路的；但他究竟是鄉(xiāng)下人，雖然臉上已經(jīng)畫上些魚鱗或者別的什么鱗，卻仍然只得用了兩只腳走路。所以看客對于他們不很敬畏，也不大留心，除了念佛老嫗和她的孫子們?yōu)槊婷鎴A到起見，也照例給他們一個(gè)“不勝屏營待命之至”的儀節(jié)。

? ??Rilate al ni—mi kredas, ke mi kaj multaj aliaj kiel mi mem—kion ni plej deziras vidi, estas vivanta Wu Chang. Li estis ne nur vigla kaj humur-plena, sed dole la fakto ke li vestas sin komplete ne?blanka inter tiuj ru?-verd-vestuloj jam faras lin elstara kiel “gruo inter kokoj”. Tuj kiam oni ekvidis liajn altan ?apon el blanka papero kaj la difektitan tifaan ventumilon en lia mano, oni eksentis eksciton kaj plezuron.

? ??至于我們——我相信：我和許多人——所最愿意看的，卻在活無常。他不但活潑而詼諧，單是那渾身雪白這一點(diǎn)，在紅紅綠綠中就有“鶴立雞群”之概。只要望見一頂白紙的高帽子和他手里的破芭蕉扇的影子，大家就都有些緊張，而且高興起來了。

El ?iuj diabloj, nur li estas la plej konata kaj plej intima por la popolanoj, kaj ni povas ofte renkonti lin. Ekz-e, en la templo de la urbdio a? la templo de la Imperiestro de la Sankta Orienta Monto, malanta? la granda halo trovi?as malluma ?ambro nomata Kortego de Hadeso, kie en la mallumo estis apena? videblaj la figuroj de diversaj fantomoj: sinpendiginto, mortinto pro falo, viktimo de tigro, mortinto en ?tata ekzamenejo...sed la longa blanka?o, kiun vi tuj ekvidis enirinte la pordon, estas Wu Chang. Kvankam mi anka? foje vizitis tiun Kortegon de Hadeso, tamen mi estis siatempe timema, kaj ne kura?is ?ion bone rigardi. Mi a?dis ke li tenas feran ?enaron en sia mano, ?ar li estas sendito por kapti la spiriton de la vivanto. La? onidiro, la Kortego de Hadeso en la templo de la Imperiestro de la Sankta Orienta Monto en Fanjiang?[1]?havis tre specialan konstruon: tuj ?e la enirejo trans la sojlo trovi?as movebla planko. Kiam vi eniris surpa?ante sur unu ekstremo de la planko, Wu Chang sin ?etis el la alia ekstremo kaj lia fera ?enaro ?uste trafis vin ?irka? vian kolon. Sed post kiam iu homo mortis pro teruro tiamaniere, la planko estis alnajlita. Tial en mia infana?o ?i jam fari?is senmova.

人民之于鬼物，惟獨(dú)與他最為稔熟，也最為親密，平時(shí)也常常可以遇見他。譬如城隍廟或東岳廟中，大殿后面就有一間暗室，叫作“陰司間”，在才可辨色的昏暗中，塑著各種鬼：吊死鬼、跌死鬼、虎傷鬼、科場鬼，……而一進(jìn)門口所看見的長而白的東西就是他。我雖然也曾瞻仰過一回這“陰司間”，但那時(shí)膽子小，沒有看明白。聽說他一手還拿著鐵索，因?yàn)樗枪磾z生魂的使者。相傳樊江東岳廟的“陰司間”的構(gòu)造，本來是極其特別的：門口是一塊活板，人一進(jìn)門，踏著活板的這一端，塑在那一端的踏便撲過來，鐵索正套在你脖子上。后來嚇?biāo)懒艘粋€(gè)人，釘實(shí)了，所以在我幼小的時(shí)候，這就已不能動(dòng)。

? ??Se vi volas lin klare pririgardi, vi povas trovi lian portreton en Notoj el Jada Kalendaro. Tamen por tiu libro estis eldono konciza kaj eldono kompleta, kaj en la lasta vi certe povos trovi ?in. Li portis sur si malhelan funebran veston, kun pajla ?nuro ?irka? la talio, sandaloj sub piedoj kaj paperaj moneroj pendantaj ?e li kolo; li tenas en siaj manoj difektitan tifaan ventumilon, feran ?enaron kaj abakon.Liaj ?ultroj supren levi?as, dum liaj haroj dispendas malsupren. La amba? ekstremoj de liaj brovoj kaj okuloj direkti?as malsupren kvaza? en la formo de la litero V renversita.Sur lia kapo sidas pintigita, rektangula ?apo, kiu altas, se ni kalkulas proporcie al la portreto mem, eble pli ol du futojn. ?e la fronto de la ?apo, ?uste kie la postrestantaj maljunaj kaj junaj sinjoroj de Qing-dinastio alflikas perlo a? gemon sur sia melon?ela ?apo, estis vertikala surskribo: “Feli?on al vi!” La? alia eldono la vortoj tamen estis; “Anka? Vi Venas.” Jen la sama frazo kiu kelkatempe trovi?as sur la horizontala tabulo super la Halo de Respektinda Bao?[2]. Tamen ?u Wu Chang mem a? la re?o de la Hadeso skribis tiujn vortojn sur la ?apo, mi ankora? ne povis certigi dum mia studo.

? ??倘使要看個(gè)分明，那么，《玉歷鈔傳》上就畫著他的像，不過《玉歷鈔傳》也有繁簡不同的本子的，倘是繁本，就一定有。身上穿的是斬衰兇服，腰間束的是草繩，腳穿草鞋，項(xiàng)掛紙錠；手上是破芭蕉扇、鐵索、算盤；肩膀是聳起的，頭發(fā)卻披下來；眉眼的外梢都向下，象一個(gè)“八”字。頭上一頂長方帽，下大頂小，按比例一算，該有二尺來高罷；在正面，就是遺老遺少們所戴瓜皮小帽的綴一粒珠子或一塊寶石的地方，直寫著四個(gè)字道：“一見有喜”。有一種本子上，卻寫的是“你也來了”。這四個(gè)字，是有時(shí)也見于包公殿的扁額上的，至于他的帽上是何人所寫，他自己還是閻羅王，我可沒有研究出。

? ??En la Jada Kalendaro oni povas trovi anka? alian diablon, ?uste malan al Vivo-Estas-Efemera, en tre simila vesta?o, kiu nomi?as Morto-Estas-Destinita. Li anka? aperis en la templa foiro, sed estis jam misnomata kiel Morto-Esta-Efemera. Li havis nigran viza?on kaj nigran vesta?on. Neniu ?atis rigardi al li. Li trovi?as anka? en la Kortego de Hadeso, kie li staras kun brusto kontra? la muro en funebra atmosfero, kaj tio estas vere “kolizio kun la muro”[3]??iu, kiu eniras por incensi, devas palpi lian dorson. La?dire tio povos liberigi vin de misfortuno. Dum mia infana?o mi anka? palpis lian dorson, sed ver?ajne la misfortuno fine ankora? ne forlasis min. Eble?la misfortuno estus pli severa, se mi tiam ne palpis. Tion mi anka? ne povis certigi dum mia studo.

? ??《玉歷鈔傳》上還有一種和活無常相對的鬼物，裝束也相仿，叫作“死有分”。這在迎神時(shí)候也有的，但名稱卻訛作死無常了，黑臉、黑衣，誰也不愛看。在“陰死間“里也有的，胸口靠著墻壁，陰森森地站著；那才真真是“碰壁”。凡有進(jìn)去燒香的人們，必須摩一摩他的脊梁，據(jù)說可以擺脫了晦氣；我小時(shí)也曾摩過這脊梁來，然而晦氣似乎終于沒有脫，——也許那時(shí)不摩，現(xiàn)在的晦氣還要重罷，這一節(jié)也還是沒有研究出。

? ??Mi neniam studis sutrojn de Hinajana Budhismo. Sed mi a?dis ke en la budhismaj sutroj de Hindio estas la dio Jama kaj la bovkapa demono, kaj ili amba? regas en la Infero. Rilate al s-ro Efemera, la sendito por aresti spiritojn de la vivantoj, ni tamen povas trovi neniun atesta?on en antikvaj verkoj. Kion ni ofte a?das, estas nur la diro ke “Vivo estas efemera” ks. Kredeble tiu koncepto estis personigita post sia eniro en ?inion. Do Wu Chang efektive estas inventa?o de la ?inoj.

? ??我也沒有研究過小乘佛教的經(jīng)典，但據(jù)耳食之談，則在印度的佛經(jīng)里，焰摩天是有的，牛首阿旁也有的，都在地獄里做主任。至于勾攝生魂的使者的這無常先生，卻似乎于古無征，耳所習(xí)聞的只有什么“人生無?！敝惖脑挕４蟾胚@意思傳到中國之后，人們便將他具體化了。這實(shí)在是我們中國人的創(chuàng)作。

? ??Sed kial oni ek?ojas ekscite ekvidante lin?

? ??然而人們一見他，為什么就都有些緊張，而且高興起來呢？

? ??Kiam granda literaturisto a? famulo aperis en iu loko, li nur eksvingis sian penikon, kaj tiu loko facile fari?is “modela gubernio”[4]. Kvankam mia naski?loko estis la?dita de s-ro Yu Zhongxiang?[5]?en la fino de Han-dinastio, sed tio okazis ja anta? tro longa tempo kaj poste aperis la t.n. “konsilisto el Shaoxing”?[6]. Kompreneble, ne ?iu el ni—maljuna kaj juna, vira kaj ina—estas senescepte “konsilisto el Shaoxing”. Inter ni trovi?as anka? multe da aliaj “plebanoj”. Vi ne povas atendi de tiuj “plebanoj” tian freneze mirindan diron, ekz-e, ke “Nun ni iras sur mallar?a kaj dan?era pado, maldekstre trovi?as vasta kaj senlima dezerto, dum anta?e sin ka?as en nebul-vualo la celloko”?[7]. Sed iuj instinkte vidis tre klare la vojon al la “celloko en nebul-vualo”, nome: gefian?i?o, geedzi?o, generado?de infanoj kaj morto. Kompreneble, ?i tie mi parolas nur pri mia naski?loko. La situacio nature multe diferancas en la “modelaj gubernioj”. Multaj el ili—plebanoj de mia naski?loko—vivas, suferas, estas kalumniataj kaj ?anta?ataj, kaj el siaj spertoj akumulitaj dum longa tempo ili scias ke en la homa mondo nur unu asocio subtenas la “justecon”?[8]?kaj tiu asocio mem estis “en nebulvualo”, pro tio ili ne povas ne sopiri al la Infero. La plejparto de homoj ofte konsideras sin maljuste traktataj. En reala vivo la“honestaj ?entlemanoj” povas trompi neniun. Kaj, se vi demandus la malklerajn popolanojn, ili certe respondos al v sencerbume: La justa ju?o fari?as nur en Hadeso!

? ??凡有一處地方，如果出了文士學(xué)者或名流，他將筆頭一扭，就很容易變成“模范縣”。我的故鄉(xiāng)，在漢末雖曾經(jīng)虞仲翔先生揄揚(yáng)過，但是那究竟太早了，后來到底免不了產(chǎn)生所謂“紹興師爺”，不過也并非男女老小全是“紹興師爺”，別的“下等人”也不少。這些“下等人”，要他們發(fā)什么“我們現(xiàn)在走的是一條狹窄險(xiǎn)阻的小路，左面是一個(gè)廣漠無際的泥潭，右面也是一片廣漠無際的浮砂，前面是遙遙茫茫蔭在薄霧的里面的目的地”那樣熱昏似的妙語，是辦不到的，可是在無意中，看得住這“蔭在薄霧的里面的目的地”的道路很明白：求婚，結(jié)婚，養(yǎng)孩子，死亡。但這自然是專就我的故鄉(xiāng)而言，若是“模范縣”里的人民，那當(dāng)然又作別論。他們——敝同鄉(xiāng)“下等人”——的許多，活著，苦著，被流言，被反噬，因了積久的經(jīng)驗(yàn)，知道陽間維持“公理”的只有一個(gè)會，而且這會的本身就是“遙遙茫?！保谑呛鮿莶坏貌话l(fā)生對于陰間的神往。人是大抵自以為銜些冤抑的；活的“正人君子”們只能騙鳥，若問愚民，他就可以不假思索地回答你：公正的裁判是在陰間！

? ??Pensante pri la plezuroj de vivo, kompreneble vi sopiras pri la vivo, sed kiam vi pensas pri la suferoj de vivo, do Wu Chang certe ne estas nebonveninda gasto. ?u nobla a? pleba, ?u ri?a a? malri?a, ?iu el ni aperas egale “kun paro da malplenaj manoj anta? la re?o de Hadeso”, kiu pravigos la maljusta?ojn kaj punos la kulpulojn. E? la “plebanoj” ofte retrorigardis: Kian vivon ili kondukis? ?u ili ne “saltis en la ?ielmezon”? ?u ili ne “pafis embuske”?[9]?? En sia mano Wu Chang tenas grandan abakon, por kiu ?ia mo?ta sintenado neniom validas. Ni postulas centprocentan justecon de aliaj homoj, tamen por ni mem, ni ja esperas trovi iomete da indulgo e? en Hadeso. Sed ?iuokaze tio finfine estas Hadeso. La re?o?de Hadeso, la bovkapulo, kaj la ?evalviza?ulo?elpensita de ni ?inoj mem ?iuj ne havas kromajn profesiojn kaj honeste defendas justecon, kvankam ili neniam publikigis gravan artikolon en ?urnaloj. Kiam honestaj personoj anta? ol ili fari?is?fantomoj, pensas pri malproksima estonteco, ili ne povas ne esperi trovi iom da indulgo en la totala justeco, kaj tiam nia s-ro Vivi-Estas-Efemera aspektas aminda. “Prenu la pli grandan profiton kaj la pli malgrandan malutilon?[10]”, jen kion instruis nia antikva filozofo Mo Di.

? ??想到生的樂趣，生固然可以留戀；但想到生的苦趣，無常也不一定是惡客。無論貴賤，無論貧富，其時(shí)都是“一雙空手見閻王”，有冤的得伸，有罪的就得罰。然而雖說是“下等人”，也何嘗沒有反省？自己做了一世人，又怎么樣呢？未曾“跳到半天空”么？沒有“放冷箭”么？無常的手里就拿著大算盤，你擺盡臭架子也無益。對付別人要滴水不羼的公理，對自己總還不如雖在陰司里也還能夠?qū)さ揭稽c(diǎn)私情。然而那又究竟是陰間，閻羅天子、牛首阿旁，還有中國人自己想出來的馬面，都是并不兼差，真正主持公理的腳色，雖然他們并沒有在報(bào)上發(fā)表過什么大文章。當(dāng)還未做鬼之前，有時(shí)先不欺心的人們，遙想著將來，就又不能不想在整塊的公理中，來尋一點(diǎn)情面的末屑，這時(shí)候，我們的活無常先生便見得可親愛了，利中取大，害中取小，我們的古哲墨瞿先生謂之“小取”云。

? ??Vi ne povas trovi la ?armon de Wu Chang en la argila figuro en la templo a? en la presita bildo en la libro. Estas plej bone, ke vi iru spekti operon. Kaj ne ta?gas anka? la ordinara opero. Vi devas spekti la Grandan Dramon a? Dramon de Ma?dgaliajana?[11]. en sia Rememoroj Zhang Dai priskribis la bonegan spektaklon de la Dramo de Ma?dgaliajana,dirante ke tio da?ros dum du a? tri sinsekvaj tagoj. Sed en mia infana?o?la situacio jam??an?i?is.??uste same kiel la Granda Dramo, ?i komenci?is ekde la vespero kaj fini?os je la sekvanta tagi?o. ?iuj dramoj estis je la honorigo de la dioj kaj por la forigo de la katastrofoj.En la dramo certe trovi?is?iu fiulo. La sekvanta tagi?o?estas la tempo kiam venis la fino por la fiulo kies kulpoj atingis la kulminon, kaj la re?o?de Hadeso ordonis aresti lin. Kaj tiam la vivanta Wu Chang aperis sur la scenejo.

? ??在廟里泥塑的，在書上墨印的模樣上，是看不出他那可愛來的。最好是去看戲。但看普通的戲也不行，必須看“大戲”或者“目連戲”。目連戲的熱鬧，張岱在《陶庵夢憶》上也曾夸張過，說是要連演兩三天。在我幼小時(shí)候可已經(jīng)不然了，也如大戲一樣，始于黃昏，到次日的天明便完結(jié)。這都是敬神禳災(zāi)的演劇，全本里一定有一個(gè)惡人，次日的將近天明便是這惡人的收場的時(shí)候，“惡貫滿盈”，閻王出票來勾攝了，于是乎這活的活無常便在戲臺上出現(xiàn)。

? ??Mi ankora? memoras kiel mi sidis en boato anta? tia scenejo, kune kun aliaj spektantoj, kiuj estis en malsama humoro ol ordinare. En tre multaj okazoj, ju pli profundi?is la nokto, des pli malspritaj ili fari?is, sed je tiu ?i fojo ili des pli vigli?is. La altan ?apon de Wu Chang el papero, pendinta ?e angulo de scenejo, oni portis internen. Anka? la muzikistoj preparis sin por plengor?e?blovi iun specialan muzikilon kiu estis simila al trumpeto, maldika kaj longa je ?irka? 7-8 futoj. Kredeble tio estis ?atata de la diabloj, ?ar oni ludis ?in nur kiam aperis diabloj sur la scenejo. Blovate, ?i sonis: Nhatu, nhatu, nhatututuu.. Kaj ni nomis ?in Ma?dgaliajana trumpeto.

? ??我還記得自己坐在這一種戲臺下的船上的情形，看客的心情和普通是兩樣的。平常愈夜深愈懶散，這時(shí)卻愈起勁。他所戴的紙糊的高帽子，本來是掛在臺角上的，這時(shí)預(yù)先拿進(jìn)去了；一種特別樂器，也準(zhǔn)備使勁地吹。這樂器好象喇叭，細(xì)而長，可有七八尺，大約是鬼物所愛聽的罷，和鬼無關(guān)的時(shí)候就不用；吹起來，Nhatu，nhatu，nhatututuu地響，所以我們叫它“目連瞎頭”。

? ??Dum multaj sopireme atendis la pereon de la fiulo, Wu Chang sursceneji?is, en vesta?oj multe pli simplaj ol en la bildoj. Li tenis nek feran ?enaron nek abakon kaj sin montris simpla, kruda viro en ne?blanka, kun blanka viza?o, ru?aj lipoj kaj pe?e nigraj brovoj tiel kuntiri?antaj, ke oni ne sciis ?u li estis ridanta a? ploranta. Sed tuj post sia sursceneji?o?li devis fari cent ok trenojn kaj samtempe anka? ellasi cent ok furzojn anta? ol rakonti sian vivhistorion. Beda?rinde mi ne povas memori ?ion kion li diris, sed i.a. ver?ajne estas la jenaj frazoj:

? ??在許多人期待著惡人的沒落的凝望中，他出來了，服飾比畫上還簡單，不拿鐵索，也不帶算盤，就是雪白的一條莽漢，粉面朱唇，眉黑如漆，蹙著，不知道是在笑還是在哭。但他一出臺就須打一百零八個(gè)嚏，同時(shí)也放一百零八個(gè)屁，這才自述他的履歷?？上矣洸磺宄?，其中有一段大概是這樣：——

“......

La Re?o de hadeso donis arestilon,

kaj li ordonis min aresti la favulon de apuda domo,

Demandinte mi trovis, ke li estas fil' de mia kuzo.

Lia malsano? Tifo kaj disenterio.

Lia doktoro? Filo de Chen Nianyi de Xiafang-ponto.

Lia medikamento? Akonito kaj cinamo kun hisopo.

Post la unua dozo—li malvarme ?vitis,

Kaj post la dua—rigidi?is amba? liaj piedoj.

Mi diris: kiel triste ploras lia panjo,

kial ne revivigi lin por momento?

Sed lia Re?a Mo?t' akuzis min akcepti suba?eton,

Li donis al mi kvardek punbatojn!...”

? ??? ?“…………
　　大王出了牌票，叫我去拿隔壁的癩子。
　　問了起來呢，原來是我堂房的阿侄。
　　生的是什么??？傷寒，還帶痢疾。
　　看的是什么郎中？下方橋的陳念義la兒子。
　　開的是怎樣的藥方？附子、肉桂，外加牛膝。
　　第一煎吃下去，冷汗發(fā)出；
　　第二煎吃下去，兩腳筆直。
　　我道nga阿嫂哭得悲傷，暫放他還陽半刻。
　　大王道我是得錢買放，就將我捆打四十！”

? ??Chen Nianyi estis fama doktoro en Shao-xing, priskribita kiel senmortulo en noveloForbalao de Banditoj?[12]?de Yu Zhonghua. Sed lia filo ?ajnas ne tiom eminenta en la profesio.

? ??Anka? la Re?o de Hadeso en lia rakonto ?ajnas ne tiom sa?a, ?ar li mistaksis la personecon—ne, la “diablecon”—de Wu Chang, suspektante lian honestecon. Sed li sciis e? pri la “revivigo por momento”, do li fine montris sin “justa kaj inteligenta dio”. Tamen tiu puno donis al nia Wu Chang nefoigeblan senton de maljusta traktado. Parolante pri tio, li kuntiris despli intense siajn brovojn, firme tenis la difektitan tifaan ventumilon kun sia viza?o al la tero kaj dancis kiel na?anta anaso.

? ??這敘述里的“子”字都讀作入聲。陳念義是越中的名醫(yī)，俞仲華曾將他寫入《蕩寇志》里，擬為神仙；可是一到他的令郎，似乎便不大高明了。la者“的”也；“兒”讀若“倪”，倒是古音罷；nga者，“我的”或“我們的”之意也。
? ??他口里的閻羅天子仿佛也不大高明，竟會誤解他的人格，——不，鬼格。但連“還陽半刻”都知道，究竟還不失其“聰明正直之謂神”。不過這懲罰，卻給了我們的活無常以不可磨滅的冤苦的印象，一提起，就使他更加蹙緊雙眉，捏定破芭蕉扇，臉向著地，鴨子浮水似的跳舞起來。

? ??Nhatu, nhatu, nhatu-nhatu-nhatutututuu!

? ??Anka? la Ma?dgaliajana trumpeto malgaje sonigis proteston kontra? tiu netolerebla maljusto.

? ??Jen Wu Chang decidis:

? ??“Nun mi preterlasos jam neniun!

? ??E? se tiu estas malanta? muro el bronzo a? fero!

? ??E? se tiu estas parenc' de la imperiestro!...”

? ??Nhatu，nhatu，nhatu-nhatu-nhatututuu！目連瞎頭也冤苦不堪似的吹著。他因此決定了：——
　　“難是弗放者個(gè)！
　　那怕你，銅墻鐵壁！
　　那怕你，皇親國戚！
　　…………”

? ??“Kvankam kun plendo en koro, li ne ripro?as la neatenditan baton.” Nun li ne estas indulgema, tamen tio devenas nur de la kulpigo de la re?o de Hadeso kaj estas kontra? lia volo. El ?iuj fantomoj, nur li sola havas iom da homa sento. Se ni ne fari?os fantomoj, tio estas bonega; tamen, se ni devas fari?i, nature nur kun li ni preferu amiki?i.?

? ???is nun mi ankora? klare memoras kiel en mia hejmloko, kune kun la “plebanoj” mi ofte tiel ?oje rigardis al tiu fantoma kaj homa, justa kaj indulgema, timinda kaj aminda Wu Chang, kaj ni ?oje spektis la ploron a? ridon sur lia viza?o, la firmdecidan kaj humuran parolojn el liaj lipoj...

? ??“難”者，“今”也；“者個(gè)”者“的了”之意，詞之決也。“雖有忮心，不怨飄瓦”，他現(xiàn)在毫不留情了，然而這是受了閻羅老子的督責(zé)之故，不得已也。一切鬼眾中，就是他有點(diǎn)人情；我們不變鬼則已，如果要變鬼，自然就只有他可以比較的相親近。

? ??La Wu Chang en templa foiro estis tamen iom diferenca ol tiu en teatra?o. Li havis nur certajn movojn sed nenion parolis, fikse sekvante ian arlekenon kiu tenis pladon da man?a?o. Li volis tion man?i, sed tiu rifuzis. Krome estis du aliaj roluloj, nome, tiuj, kiujn la “justaj kaj honestaj ?entlemanoj” nomas “edzino kaj infabno”. ?iuj “plebanoj” havas tiun ?i komunan difekton: ili tre ofte perforte donas al la aliaj tion, kio pla?as al ilimem. Sekve ili e? ne volas ke iu fantomo restu soleca kaj nepre parigas ?iujn fantomojn kaj diojn, do anka? Wu Chang ne estis escepto. Tial ekaperis bela virino, kiu tamen la?aspekte multe similis al vila?ulino, kaj ?iuj nomis ?in Bofranjo Wu Chang. Tiu vok-nomo montras, ke Wu Chang apartenas al la sama generacio kiel ni, kaj sekve li neiam tenis sin profesore. La alia estis infano kun malgranda alta ?apo, en malgranda blanka vesta?o. Kvankam li estis juna, tamen amba? liaj ?ultroj jam supren?ovi?is?kaj la eksteraj ekstremoj de liaj brovoj kaj okuloj anka? direktis sin malsupren. ?i evidente estas Sinjorido Wu Chang, sed ?iuj vokis lin A-Ling kaj kondutis al li ver?ajne ne tiom respekte—eble pro tio ke li estis la filo de Bofranjo Wu Chang kaj ?ia anta?a edzo. Sed se estus tiel, kial lia aspekto tiel similis al Wu Chang? Ha, la aferojn koncerne al fantomoj kaj spiritoj oni ja malfacile scias, prefere ni simple lasu tion ne tu?ita. Sed la ka?zo ke Wu Chang ne havas sian propran infanon estas tre facile klarigebla ?ijare. La spiritoj povas anta?vidi la estontecon. Li timas ke, se li havus multe da infanoj, la kla?uloj ?irka?fraze kalumnius lin dirante, ke li akceptis rublojn. Pro tio li ne nur studis sed jam anta?longe praktikis la limigon de naskigo.

? ??迎神時(shí)候的無常，可和演劇上的又有些不同了。他只有動(dòng)作，沒有言語，跟定了一個(gè)捧著一盤飯菜的小丑似的腳色走，他要去吃；他卻不給他。另外還加添了兩名腳色，就是“正人君子”之所謂“老婆兒女”。凡“下等人”，都有一種通?。撼Ｏ矚g以己之所欲，施之于人。雖是對于鬼，也不肯給他孤寂，凡有鬼神，大概總要給他們一對一對地配起來。無常也不在例外。所以，一個(gè)是漂亮的女人，只是很有些村婦樣，大家都稱她無常嫂；這樣看來，無常是和我們平輩的，無怪他不擺教授先生的架子。一個(gè)是小孩子，小高帽，小白衣；雖然小，兩肩卻已經(jīng)聳起了，眉目的外梢也向下。這分明是無常少爺了，大家卻叫他阿領(lǐng)，對于他似乎都不很表敬意；猜起來，仿佛是無常嫂的前夫之子似的。但不知何以相貌又和無常有這么象？吁！鬼神之事，難言之矣，只得姑且置之弗論。至于無常何以沒有親兒女，到今年可很容易解釋了；鬼神能前知，他怕兒女一多，愛說閑話的就要旁敲側(cè)擊地鍛成他拿盧布，所以不但研究，還早已實(shí)行了“節(jié)育”了。?

? ??La sceno de la arlekeno tenanta man?a?on estas nomata “Adia?o al Wu Chang”. ?ar li estas sendito por aresti spiritojn, tial la parencoj de la mortinto devas per festeno respekte adia?i lin. Ke oni ne lasas lin man?i, tio estas nur ?erco dum templa foiro kaj ne estas fakto. Sed, ke ?erco kun Wu Chang ?iuj ja deziras, ?ar li estas malka?ema, parolema kaj kun homa sento. Se vi volas trovi veran amikon, prefere kun li vi amiki?u.

? ??這捧著飯菜的一幕，就是“送無常”。因?yàn)樗枪椿晔拐?，所以民間凡有一個(gè)人死掉之后，就得用酒飯恭送他。至于不給他吃，那是賽會時(shí)候的開玩笑，實(shí)際上并不然。但是，和無常開玩笑，是大家都有此意的，因?yàn)樗?，愛發(fā)議論，有人情，——要尋真實(shí)的朋友，倒還是他妥當(dāng)。

? ??Iuj diris ke li estas homo kiu iras al la mondo de spiritoj, alivorte, homo kiu servas en Hadeso dum li estas dormanta, tial li posedas multe da homa sento. Mi ankora? memoras iun viron, kiu lo?is en dometo ne malproksima de mia hejmo kaj li nomis sin “aganta Wu Chang”, ekster kies pordo incensoj kaj kandeloj estis ofte bruligitaj, sed mi trovis sur lia viza?o aparte fantoman esprimon. ?u lia esprimo fari?is pli homa, kiam li estis fantomo en Hadeso? Ha, estas vere malfacile paroli pri la aferoj de fantomoj kaj spiritoj, do ni prefere lasu tion ne tu?ita.

? ??23 junio

? ??有人說，他是生人走陰，就是原是人，夢中卻入冥去當(dāng)差的，所以很有些人情。我還記得住在離我家不遠(yuǎn)的小屋子里的一個(gè)男人，便自稱是“走無?！?，門外常常燃著香燭。但我看他臉上的鬼氣反而多。莫非入冥做了鬼，倒會增加人氣的么？吁！鬼神之事，難言之矣，這也只得姑且置之弗論了。

? ??六月二十三日。

--------------------------------------------------------------------------------

Notoj:

1. Urbeto dek mejlojn oriente de Shaoxing.

2. Bao Cheng (999-1062), prefekto de Kaifeng en Norda Song-dinastio. La?dire li fari?is, post sia morto, unu el la dek Re?oj de Hadeso.

3. En 1925 Lusin skribis eseon “Post 'Kolizio kontra? Muro'” en kiu li diris, “En ?inio estas muroj ?ie sed nevideblaj, ?uste kiel la fantomaj muroj, kaj tial vi ?iam kolizias kontra? ili.

4.Prof. Chen Xiying iam priskribis sian hajmlokon Wuxi kiel “modelan gubernion”.

5.Yu Zhongxiang (164-233), verkisto en malfrua Han-dinastio, kiu verkante la?dis Shaoxing.

6. La naski?-loko de multaj sekretarioj en oficejo pri procesoj estis Shaoxing, kaj ili estis nomataj “konsilistoj el Shaoxing”. Chen Xiying atakis Lusin dirante, ke la lasta haas la temperamenton de “konsilisto el Shaoxing”.

7. Vortoj el letero de Chen Xiying al Xu Zimo.

8. T.e. la Asocio por Defendo de Justeco inter Edukistoj, organizita de Chen Xiying kaj aliaj en 1925 por subpremi la studentinojn de la Virina Instruista Kolegio kaj aliajn progresemulojn.

9. Vortoj de Chen Xiying.

10. El Mozi kompilita de la dis?iploj de Mo Di(?. 478-392 a.K.), fondinto de skolo de Mo.

11. Dramo pri budaisto nomata Ma?dgaljajana kiu iris al Hadeso por savi sian patrinon.

12. Reakcia novelo de Yu Zhonghua (1794-1849) priskribanta kiel la kamparana ribelo de Liangshan estis subpremata de registara trupo.