Postskribo

? ? En la komenco de mia tria eseo pri La Bildlibro de Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo, mi diris ke la termino “Mahuzi” uzata en Beijing por timigi infanojn devas esti “Ma la Huno”, ?ar ?i aludis Ma Shumou, kiun mi prenis por Huno. Nun mi trovas, ke mi eraris. Hu estis la unua nomo de Generalo Ma Shumou. Tio montri?as en Notoj por Liberaj Momentoj?[1]?de Li Jiwen en Tang-dinastio. La patro kun la titolo “Refuto al la Aserto ke Ma Shumou estis Huno” tekstas jene:

? ??我在第三篇講《二十四孝》的開頭，說北京恐嚇小孩的“馬虎子”應(yīng)作“麻胡子”，是指麻叔謀，而且以他為胡人。現(xiàn)在知道是錯(cuò)了，“胡”應(yīng)作“祜”，是叔謀之名，見唐人李濟(jì)翁做的《資暇集》卷下，題云《非麻胡》。原文如次：

? ??“Kutime oni timigas la infanojn per la diro 'Jen Mahuzi alvenas!'. Tiu, kiu ne scias la originon de la diro, ?iam imagis Ma kiel dion barbozan kiu estas severa esploranto de la krimoj de homoj; fakte tio estas erara. En Sui-dinastio estis severa kaj kruela generalo nomata Ma Hu, al kiu la imperiestro Yangdi komisiis la taskon konstruigi la Grandan Kanalon en Bianliang. Li estis tiel potenca, ke e? infanoj ektimis a?dante pri li kaj ili timigis unu la alain per la diro:'Jen Mahuzi alvenas!'.?En neperfekta infana parolo la “Hu” ?an?i?is en“Hunon”.

? ??Tio ?uste similas al la kazo de Generalo Hao Pin, prefekto de Jing dum la regado de la imperiestro xianzong. Li tiel teruris la barbarojn, ke ili haltigis la ploradon de siaj infanoj per mencio de lia nomo. Ali-ekzemple, en la tempo de la imperiestro Wuzong, la vila?aj infanoj anka? ofte timigis unu la alian dirante: “Jen prefekto Xue alvenas!” ja estas multe da similaj ekzemploj, kaj tion pruvis anka? la registro en Noton de Wei-regno ke Zhang Liao estis nomata monstro.” (Noto de la a?toro: La Templo de Ma Hu trovi?as en Suiyang. Li Pi, la reganto de Fufang, estis lia posteulo, kiu rekonstruigis monumenton tie.)

? ??俗怖嬰兒曰：麻胡來！不知其源者，以為多髯之神而驗(yàn)刺者，非也。隋將軍麻祜，性酷虐，煬帝令開汴河，威棱既盛，至稚童望風(fēng)而畏，互相恐嚇曰：麻祜來！稚童語不正，轉(zhuǎn)祜為胡。只如憲宗朝涇將郝(王比)，蕃中皆畏憚，其國嬰兒啼者，以〖王比〗怖之則止。又，武宗朝，閭閻孩孺相脅云：薛尹來！咸類此也。況《魏志》載張文遠(yuǎn)遼來之明證乎？(原注：麻祜廟在睢陽。鹿阝方節(jié)度李丕即其后。丕為重建碑。)

? ??Do mi, la? mia kono, ?uste similis al “tiu, kiu ne scias la originon de la diro” en Tang-dinastio kaj vere meritis esti mokata jam anta? mil jaroj. Mi povas fari nenion ol amare ridi. Sed mi ne scias, ?u la monumento de la Templo de Ma hu ankora? restas en Suiyang a? la teksto ankora? estas konservita en la lokaj registroj. Se jes, ni havos la eblon legi pri liaj realaj meritoj, kiuj estis kontra?aj al tiuj priskribitaj en la novelo Konstruado de la Kanalo.

? ??原來我的識見，就正和唐朝的“不知其源者”相同，貽譏于千載之前，真是咎有應(yīng)得，只好苦笑。但又不知麻祜廟碑或碑文，現(xiàn)在尚在睢陽或存于方志中否？倘在，我們當(dāng)可以看見和小說《開河記》所載相反的他的功業(yè)。

? ???ar mi volis trovi kelkajn ilustra?ojn, s-ro Chang Weijun kolektis por mi multajn materialojn en Beijing, inter kiuj kelkaj libroj estis neniam viditaj de mi, ekz-e,La Bildlibro de Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo de Hu Wenbing el Suzhou, eldonita en 1879, la kvina jaro de Guangxu. La vorto “Kvardek” estis skribita kiel 卌 kun piednoto ke ?i estis prononcata kiel xi. Mi vere ne povas kompreni kial li volis tiel ?eni sin anstata? simple skribi “kvardek”. La rakonto kiu temis pri Guo Ju enteriganta sian filon kaj kiun mi malkontentis, jam estis forigita kelkajn jarojn anta? mia naski?o. La anta?parolo diris:

? ??因?yàn)橄雽讖埐瀹?，常維鈞兄給我在北京搜集了許多材料，有幾種是為我所未曾見過的。如光緒己卯(1879)肅州胡文炳作的《二百卌孝圖》—原書有注云：“卌讀如習(xí)。”我真不解他何以不直稱四十，而必須如此麻煩—即其一。我所反對的“郭巨埋兒”，他于我還未出世的前幾年，已經(jīng)刪去了。序有云：

? ??“...La Bildlibro de Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo publikigita de la eldonistoj estas bonega libro, sed ?ia rakonto pri Guo Ju kiu enterigis sian filon viva, ne estas sekvinda ekzemplo akordi?anta nek kun rezono nek kun humanaj sentoj...Mi estas tiel impertinenta ke mi a?dacas preni sur min la taskon fari novan eldonon. Mi forstrekis ?ion ekscesan kio nur celas ?asi al si renomon kaj rezervis nur tiujn kiuj ne estas ekstravagancaj kaj povas esti ekzemploj por ?iuj. Ilin mi dividis en ses kategoriojn.”

? ??……坊間所刻《二十四孝》，善矣。然其中郭巨埋兒一事，揆之天理人情，殊不可以訓(xùn)?！`不自量，妄為編輯。凡矯枉過正而刻意求名者，概從割愛；惟擇其事之不詭于正，而人人可為者，類為六門?！?/span>

? ??La kura?o de tiu s-ro Hu de Suzhou efektive vekis mian admiron. Sed mi pensas, ke tiun saman opinion havas probable ne malmultaj homoj, kaj e? de longa tempo, tamen plejparto el ili nur ne kura?as tiel kategorie forstreki a? skribe esprimi sian opinion. Ekz-e, la Bildlibro de Cent Agoj de fileca Obeemo [2]?publikigita en 1872, la dekunua jaro de Tongzhi, enhavas anta?parolon de Zheng Ji (alinome: Zheng Jichang), kiu tekstas jene:

? ??這位肅州胡老先生的勇決，委實(shí)令我佩服了。但這種意見，恐怕是懷抱者不乏其人，而且由來已久的，不過大抵不敢毅然刪改，筆之于書。如同治十一年(1872)刻的《百孝圖》，前有紀(jì)常鄭績序，就說：

? ??“...Lastatempe la moralo dekadencas tagon post tago kaj anka? la malnovaj kutimoj degeneras tiel ke oni forgesas ke la fileca obeemo ja naski?is de homa naturo, sed rigardis ?in kiel ion apartan. Ili elektas tiujn rakontojn pri la antikvuloj kiuj sin ?etis en fornon [3]?a? enterigis sian filon viva, kaj rigardas tion kiel kruelan kaj kontra?racian, kaj ili akuzas tiujn, kiuj detran?is sian karnon a? senintestigis sin, pri kulpo difekti la korpon dotitan de siaj gepatroj. Ili ne konscias, ke la fileca obeemo estas afero de sento sed ne de ekstera formo, kaj ke ?i havas nek fiksan formon, nek fiksan plenummanieron. La fileca obeemo en antikveco eble ne konvenas por la nuna bezono, kaj anka? oni hodia? ne devas entute imiti la okazinta?oj de la pasinteco. Pro tio ke la tempo kaj loko estas malsamaj, diferenci?as anka? la homoj kaj iliaj kondutoj, tamen ilia fileca obeemo restas la sama. Zixia [4]?diris, ke homo devas peni per ?iuj fortoj servi al siaj gepatroj. Tial se oni demandus al Konfuceo kiel plenumi filecan obeemon, lia respondo certe varias la? malsamaj kazoj...”

? ??……況邇來世風(fēng)日下，沿習(xí)澆漓，不知孝出天性自然，反以孝作另成一事。且擇古人投爐埋兒為忍心害理，指割股抽腸為損親遺體。殊未審孝只在乎心，不在乎跡。盡孝無定形，行孝無定事。古之孝者非在今所宜，今之孝者難泥古之事。因此時(shí)此地不同，而其人其事各異，求其所以盡孝之心則一也。子夏曰：事父母能竭其力。故孔門問孝，所答何嘗有同然乎？……

? ??El tio ni povas klare vidi, ke en la regperiodo de Tongzhi kelkaj jam konsideris la agon “enterigi la infanon viva” kiel “kruelan kaj kontra?racian”. Tamen la vidpunkton de tiu s-ro Zheng Ji mi ankora? ne bone komprenas. Ver?ajne li diris, ke ni ne bezonas sekvi tiajn ekzemplojn, sed samtempe ne necesas konsideri tion kiel eraran.

? ??則同治年間就有人以埋兒等事為“忍心害理”，灼然可知。至于這一位“紀(jì)常鄭績”先生的意思，我卻還是不大懂，或者象是說：這些事現(xiàn)在可以不必學(xué)，但也不必說他錯(cuò)。

? ??La origino de tiu Bildlibro de Cent Agoj de fileca Obeemo estas iom neordinara: ?i estis rezulto de la legado de Novaj Poemoj pri Cent Belulinoj [5]?verkita de iu Yan el orienta Guangdong. Dum Yan insistis pri virina ?armo, tiu ?i a?toro insistis pri fileca obeemo, kaj tio montris kiel entuziasme li defendis la moralon. Tamen, kvankam tiu libro estis kompilita de Yu Baozhen (alinome: Yu Lanpu) de Kuaiji, t.e., de mia samlokano, sed mi ankora? devas diri la veron, ke ?i ne estas tre bona. Ekz-e, en la noto de la rakonto pri Mulan kiu militservis anstata? sia patro [6], li atribuis tion al “Sui Shi”(Historio de Sui-dinastio). Libro kun tiu titolo ja ne ekzistas. Se li volis mencii “Sui Shu” (Libron pri Sui-dinastio), ?i tamen enhavas nenion pri Mulan.

? ??這部《百孝圖》的起源有點(diǎn)特別，是因?yàn)橐娏恕盎洊|顏?zhàn)印钡摹栋倜佬略仭范鞯?。人重色而己重孝，衛(wèi)道之盛心可謂至矣。雖然是“會(huì)稽俞葆真蘭浦編輯”，與不佞有同鄉(xiāng)之誼，—但我還只得老實(shí)說：不大高明。例如木蘭從軍的出典，他注云：“隋史”。這樣名目的書，現(xiàn)今是沒有的；倘是《隋書》，那里面又沒有木蘭從軍的事。

? ??Tamen ?uste tiu libro estis represita per litografio de Shanghai-a eldonejo en 1920, la na?a jaro de la ?ina Respubliko, kun la plilongigita titolo: Kompleta Eldono de la Bildlibro de Cent Agoj de fileca Obeemo de Viroj kaj Virinoj. Sur la unua pa?o, en malgrandaj literoj, estis la vortoj: Bonaj Modeloj por Familia Edukado. Anka? aldoni?is la anta?parolo de iu Wang Ding (alinome: Wang Dacuo) de Suzhou, kiu komenci?is per lamento simila al tiu de s-ro Zheng Ji de Tongzhi-regperiodo:

? ??而中華民國九年(1920)，上海的書店卻偏偏將它用石印翻印了，書名的前后各添了兩個(gè)字：《男女百孝圖全傳》。第一葉上還有一行小字道：家庭教育的好模范。又加了一篇“吳下大錯(cuò)王鼎謹(jǐn)識”的序，開首先發(fā)同治年間“紀(jì)常鄭績”先生一流的感慨：

? ??“Depost kiam la e?ropa influo disvolvi?is orienten, la kleruloj interne de la Kvar maroj multe parolis pri libereco kaj egaleco, tiel ke la moralo tagon post tago degeneras kaj la koro de la homoj tagob post tago fari?as pli kaj pli perversa, senskrupula kaj senhonta, kaj ili a?dacas fari ?ion malbonan, elmetas sin al riskoj kaj apogas sin al siaj ?ancoj por iri anta?en. Tiuj, kiuj sin tenas per honesteco, skrupuleco kaj memregado, estas vere malfortaj...Mi konstatas, ke la krueleco kaj kontra?racieco en tiu ?i mondo preska? similas al la senkoreco de Chen Shubao [7]. Se tiu ?i tendenco da?ros nekatenite, ho kiel la fino fari?os?...”

? ??慨自歐化東漸，海內(nèi)承學(xué)之士，囂囂然侈談自由平等之說，致道德日就淪胥，人心日益澆漓，寡廉鮮恥，無所不為，僥幸行險(xiǎn)，人思幸進(jìn)，求所謂砥礪廉隅，束身自愛者，世不多睹焉?！鹩^斯世之忍心害理，幾全如陳叔寶之無心肝。長此滔滔，伊何底止？?！?/span>

? ??Chen Shubao eble estus tiel malsa?a, ke li ?ajnis entute “senkora”, tamen estas iom nejuste preni lin kiel ekzemplon de senracia krueleco, kiam kelkaj uzis tiajn terminojn por priskribi Guo Ju kiu enterigis sian filon viva kaj Li E kiu sin ?etis en fornon.

? ??其實(shí)陳叔寶模胡到好象“全無心肝”，或者有之，若拉他來配“忍心害理”，卻未免有些冤枉。這是有幾個(gè)人以評“郭巨埋兒”和“李娥投爐”的事的。

? ??Tamen, en kelkaj rilatoj la homa koro ver?ajne estas degeneranta. Depost la publikigo de Sekretoj inter Viroj kaj Virinoj, kaj Nova Tezo pri Gei?o de Viroj kaj Virinoj multaj libroj publikigitaj en Shanghai emas uzi la vortojn “viroj kaj virinoj” en siaj titoloj. Nun tiuj vortoj estas e? aldonitaj al la Bildlibro de Cent Agoj de fileca Obeemo, kiu estas publikigita “por re?ustigi la menson de la homoj kaj plibonigi ilian moralon”. Tio estas probable neniam imagebla por s-ro Yu Baozhen de Kuaiji, kiu pledis por la fileca obeemo pro sia malkontento pri la Novaj Poemoj pri Cent Belulinoj.

? ??至于人心，有幾點(diǎn)確也似乎正在澆漓起來。自從《男女之秘密》、《男女交合新論》出現(xiàn)后，上海就很有些書名喜歡用“男女”二字冠首?，F(xiàn)在是連“以正人心而厚風(fēng)俗”的《百孝圖》上也加上了。這大概為因不滿于《百美新詠》而教孝的“會(huì)稽俞葆真蘭浦”先生所不及料的罷。

? ??Paroli pri la fileca obeemo, “l(fā)a plej grava el ?iuj virtoj” kaj subite iri flanken al “viroj kaj virinoj” eble ?ajnas frivola kaj e? perversa. Tamen mi volas profiti de la okazo por diri ion pri tiu ?i temo. Kompreneble mi provos paroli mallonge.

? ??從說“百行之先”的孝而忽然拉到“男女”上去，仿佛也近乎不莊重，—澆漓。但我總還想趁便說幾句，—自然竭力來減省。

? ??Mi kura?as diri, ke ni ?inoj, e? parolante pri “l(fā)a plej grava el ?iuj virtoj”, ne povas ne pensi pri viroj kaj virinoj.Kiam la mondo estas en paco, nenifarantoj multi?as. Okaze se iu “sin mortigas por nobla ka?zo”, li ofte estas tiel okupata, ke li ne atentas aliajn aferojn, sed la vivantaj spektatoroj emas fari detalan esploron. Ke Cao E sin?etis en riveron por ser?i sian patron kaj poste droninte ?i portis al la surfaco de la akvo la kadavron de sia patro, tio estis enskribita en oficiala historio kaj konata de multaj homoj. La demando estas: Kiel ?i portis lian kadavron? Kiam mi estis juna, mi a?dis de la maljunuloj en mia naski?loko la jenan rakonton:

? ??我們中國人即使對于“百行之先”，我敢說，也未必就不想到男女上去的。太平無事，閑人很多，偶有“殺身成仁舍生取義”的，本人也許忙得不暇檢點(diǎn)，而活著的旁觀者總會(huì)加以綿密的研究。曹娥的投江覓父，淹死后抱父尸出，是載在正史，很有許多人知道的。但這一個(gè)“抱”字卻發(fā)生過問題。

? ??“...En la komenco la mortinta Cao E aperis kun la kadavro de sia patro viza?o-al-viza?e. Sed la preterpasantoj, vidinte tion ridis kaj diris,'Rigardu, knabino tiel juna ?irka?brakumas tiel maljunan homon!' Sekve la du kadavroj remergi?is en la akvon. Post momento ili ree venis supren, ?ifoje dorse-kontra?-dorse.”

? ??Bone! La? la historia enskribo, “Cao E estis nur 14-jara”, sed en tiu ?i regno de dececo kaj justeco, e? supreniro el la akvo kun sia mortinta patro estas tre, tre malfacila por tiel juna filino dedi?ita al fileca obeemo.

? ??我幼小時(shí)候，在故鄉(xiāng)曾經(jīng)聽到老年人這樣講：

? ??“……死了的曹娥，和她父親的尸體，最初是面對面抱著浮上來的。然而過往行人看見的都發(fā)笑了，說：哈哈！這么一個(gè)年青姑娘抱著這么一個(gè)老頭子！于是那兩個(gè)死尸又沉下去了；停了一刻又浮起來，這回是背對背的負(fù)著?！?/span>

? ??好！在禮義之邦里，連一個(gè)年幼—嗚呼，“娥年十四”而已—的死孝女要和死父親一同浮出，也有這么艱難！

? ??Mi kontrolis la Bildlibron de Cent Agoj de fileca Obeemo kaj la Bildlibron de Ducent Kvardek Agoj de Fileca Obeemo. En amba? kazoj la pentristoj estis tre sagacaj: ili nur pentris Cao E kiel knabinon plorantan ?e riverbordo anta? ol ?eti sin en la akvon. Sed la eldono de 1892 de la Bildlibro pri Dudek Kvar Filece Obeemaj Virinoj ilustrita de Wu Youru?[8]??uste montras la scenon kiam la du kadavroj kune aperis el la akvo kaj li faris tion “dorso-kontra?-dorsa”, kiel ni povas vidi ?e la supra parto de la unua ilustra?o. Mi supozas, ke li anka? a?dis la saman rakonton kiel mi. krome, estis la Suplementa Bildlibro de Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo , ilustrita anka? de Wu Youru, en kiu Cao E estis prezentita kiel sin?etanta en la riveron kaj tion ni povas vidi ?e malsupra parto de la unua ilustra?o.

? ??La granda parto de la ilustritaj rakontoj pri fileca obeemo, kiujn mi legis, montras filece obeemajn filojn tra epokoj, kiuj kontra?is banditojn, tigrojn, incendiojn a? uraganojn, kaj trovi?ante en tiuj situacioj ili na? fojojn el dek nur “ploris” a? “surgenui?is”.

? ??我檢查《百孝圖》和《二百冊孝圖》，畫師都很聰明，所畫的是曹娥還未跳入江中，只在江干啼哭。但吳友如畫的《女二十四孝圖》(1892)卻正是兩尸一同浮出的這一幕，而且也正畫作“背對背”，如第一圖的上方。我想，他大約也知道我所聽到的那故事的。還有《后二十四孝圖說》，也是吳友如畫，也有曹娥，則畫作正在投江的情狀，如第一圖下。就我現(xiàn)今所見的教孝的圖說而言，古今頗有許多遇盜，遇虎，遇火，遇風(fēng)的孝子，那應(yīng)付的方法，十之九是“哭”和“拜”。

? ??Kiam ni ?esos “plori” kaj “surgenui?i” en ?inio?

? ??中國的哭和拜，什么時(shí)候才完呢？

? ??Rilate la pentr-manieron mi opinias, ke la plej simpla kaj klasika stilo estas tiu de la japana eldono de Oda Umisen. Kunmetite en la Bildaro Kolektita de Dian Shi Zhai ?i fari?is ?ina produkta?o kaj estas tre facile akirebla. La ilustra?oj de Wu Youru estas plej delikataj kaj sekve anka? plej altiraj. Sed li fakte ne tre ta?gis por fari pentra?ojn kun historiaj temoj, ?ar li estis sufi?e saturita per kion li a?dis kaj vidis en la Internacia koncesio de Shanghai, kaj sekve estis plej kapabla por temoj pri kurantaj aferoj, ekz-e “Feroca prostituistino turmentas putinon” a? “?anta?o de Kanajlo al Virino” ks. Tiaj pentra?oj vere estas tiel plenaj je viveco kaj vigleco, ke ili komplete bildigas la Internacian Koncesion de Shanghai. Sed la influo de Wu estas tre malbona.

? ??Lastatempe, en la ilustra?oj de multaj noveloj a? lega?oj por infanoj, ?iu virino ofte estis pentrita kiel prostituistino kaj ?iu infano kiel huligano, kaj tio plejparte rezultis el tio, ke tiuj artistoj tro multe rigardis liajn ilustra?ojn.

? ??至于畫法，我以為最簡古的倒要算日本的小田海仙本，這本子早已印入《點(diǎn)石齋叢畫》里，變成國貨，很容易入手的了。吳友如畫的最細(xì)巧，也最能引動(dòng)人。但他于歷史畫其實(shí)是不大相宜的；他久居上海的租界里，耳濡目染，最擅長的倒在作“惡鴇虐妓”，“流氓拆梢”一類的時(shí)事畫，那真是勃勃有生氣，令人在紙上看出上海的洋場來。但影響殊不佳，近來許多小說和兒童讀物的插畫中，往往將一切女性畫成妓女樣，一切孩童都畫得象一個(gè)小流氓，大半就因?yàn)樘戳怂漠嫳镜木壒省?/span>

? ??Kaj e? pli malfacile estas ilustri la rakontojn pri obeemaj filoj, ?ar la plejparto el ili estas mal?ojiga. Mi prenu kiel ekzemplon la rakonto “Guo Ju enterigas sian filon” oni neniel kapablas pentri bildon tiel alloga, ke infano memvole ku?i?os en la fosa?on kun gaja mieno. Anka? la rakonto “Gustumo de feka?o kun maltrankvili?anta koro” estas apena? tenta. Denove, en la rakonto “maljuna Laizi amuzas siajn gepatrojn”, kvankam la verso aldonita al ?i diras, ke “La tuta hejmo plenas de ?ojo”, la ilustra?oj havas tre malmulte da gaja familia atmosfero.

? ??而孝子的事跡也比較地更難畫，因?yàn)榭偸菓K苦的多。譬如“郭巨埋兒”，無論如何總難以畫到引得孩子眉飛色舞，自愿躺到坑里去。還有“嘗糞心憂”，也不容易引人入勝。還有老萊子的“戲彩娛親”，題詩上雖說“喜色滿庭幃”，而圖畫上卻絕少有有趣的家庭的氣息。

? ??Mi elektis tri malsamajn specimenojn por konsistigi la duan pa?on de ilustra?oj. la supra estas el la Bildlibron de Cent Agoj de fileca Obeemo, kaj ?i estis pentrita de He Yunti el Chengcun. ?i montras, ke “maljuna Laizi portas akvon al la halo, ?ajnigis ke li falas teren kaj ekploras kvaza? bebo” kaj ?i anka? montra liajn gepatrojn ridantaj. la mezan etan pecon mi mem kopiis el la Bildoj kaj Poemoj de la Dudek Kvar Agoj de Fileca Obeemo ilustrita de Li xitong el norda Zhili. ?i montras maljunan Laizi en bunta vesto ludantan kiel bebo anta? siaj gepatroj”. La bumbumilo en lia mano atentigas pri tio, ke li ?ajnigas bebon. Sed, eble s-ro Li sentis ke estis ridinde montri altstaturan maljunulon ludanta kiel bebo, sekve li plejeble reduktis lian staturon kaj finfine bildigis infanon kun barbo, sed la rezulto ankora? estas seninteresa. Rilate al la eraroj kaj mankoj de linioj, tio ne estas la kulpo de la artisto, nek de mi kiu kopiis, oni povas nur plendi kontra? la gravuristo, kiu en 1873, la dekdua jaro de Tongzhi en Qing-dinastio, laboris “en Gravurejo Hong-Wen-Tang je la okcidenta flanko de la Buzhengsi-strato, Shandong-provinco”. la malsupra bildo estis presita de gravurejo Shen-Du-Shan-Fang en 1922, la dekunua jaro de la Respubliko, sen nomo de la artisto. Tiu ilustra?o prenis duoblan temon—“?ajnige fali” kaj “l(fā)udi kiel bebo”— sed ellasis la “buntan veston”. Anka? la ilustra?o de Wu Youru kombinis la du epizodojn, kaj li anka? forgesis la buntan veston. Kvankam lia maljuna Laizi estas pli dika kaj havas du hartuberojn, tamen la figuro ankora? aspektas seninteresa.

? ??我現(xiàn)在選取了三種不同的標(biāo)本，合成第二圖。上方的是《百孝圖》中的一部分，“陳村何云梯”畫的，畫的是“取水上堂詐跌臥地作嬰兒啼”這一段。也帶出“雙親開口笑”來。中間的一小塊是我從“直北李錫彤”畫的《二十四孝圖詩合刊》上描下來的，畫的是“著五色斑斕之衣為嬰兒戲于親側(cè)”這一段；手里捏著“搖咕咚”，就是“嬰兒戲”這三個(gè)字的點(diǎn)題。但大約李先生覺得一個(gè)高大的老頭子玩這樣的把戲究竟不象樣，將他的身子竭力收縮，畫成一個(gè)有胡子的小孩子了。然而仍然無趣。至于線的錯(cuò)誤和缺少，那是不能怪作者的，也不能埋怨我，只能去罵刻工。查這刻工當(dāng)前清同治十二年(1873)慎獨(dú)山房刻本，無畫人姓名，但是雙料畫法，一面“詐跌臥地”，一面“為嬰兒戲”，將兩件事合起來，而將“斑斕之衣”忘卻了。吳友如畫的一本，也合兩事為一，也忘了斑斕之衣，只是老萊子比較的胖一些，且綰著雙丫髻，—不過還是無趣味。

? ??Oni diras, ke la diferenco inter satiro kaj moko estas nur tiel maldika kiel papero, kaj mi opinias, ke ni povas diri la samon pri intereso kaj na?zo. La dorloti?o de la infano anta? la gepatroj povas esti rigardata kiel interesa, sed tiu de la plenkreskulo montri?as ?iam iel nenatura. La reciproka amemo inter la liberanimaj geedzoj anta? la publiko anka? tre facile fari?os embarasa, se tio iom transpa?as la limojn de intereso. Tial estas sendube, ke neniu kapablas bone pentri la bildon pri la afektado de la maljuna Laizi. Mi neniel sentus min komforta, e? por unu tago, se mi vivus en tia familio, kian montras tiuj bildoj. Nur pripensu, ke tiu maljunulo pli ol sepdek-jara pasigas sian tutan tempon ludante hipokrite la bumbumilon.

? ??人說，諷刺和冷嘲只隔一張紙，我以為有趣和肉麻也一樣。孩子對父母撒嬌可以看得有趣，若是成人，便未免有些不順眼。放達(dá)的夫妻在人面前的互相愛憐的態(tài)度，有時(shí)略一跨出有趣的界線，也容易變?yōu)槿饴?。老萊子的作態(tài)的圖，正無怪誰也畫不好。象這些圖畫上似的家庭里，我是一天也住不舒服的，你看這樣一位七十多歲的老太爺整年假惺惺地玩著一個(gè)“搖咕咚”。

Homoj de Han-dinastio ofte ?atis pentri a? gravuri bildojn pri antikvaj imperiestroj, re?oj, dis?iploj de Konfuceo, eminentaj kleruloj kaj virinoj kaj obeemaj filoj en palacoj a? ?tonaj ?ambroj anta? iliaj tomboj. Kompreneble nun restas neniu de tiuj palacoj, sed ?tonaj ?ambroj estas ankora? hazarde troveblaj kaj la plej bone konservita estas tiu ?tona ?ambro de Wu-familio en Jiaxiang-gubernio. La? mia memoro ver?ajne en ?i estas gravura?o kiu prezentas rakonton pri la maljuna Laizi. Sed nun mi posedas nek ?ian kopion, nek la libron Kolektitaj Surskriboj sur ?tonoj kaj Metaloj [9], kaj sekve mi ne povas fari pluan esploron. Alie, estus multe interesa afero se ni komparu la bildojn de nuntempo kun tiuj anta? ?. 1800 jaroj.

? ??漢朝人在宮殿和墓前的石室里，多喜歡繪畫和雕刻古來的帝王、孔子弟子、列士、列女、孝子之類的圖。宮殿當(dāng)然一椽不存了；石室卻偶然還有，而最完全的是山東嘉祥縣的武氏石室。我仿佛記得那上面就刻著老萊子的故事。但現(xiàn)在手頭既沒有拓本，也沒有《金石萃編》，不能查考了；否則，將現(xiàn)時(shí)的和約一千八百年前的圖畫比較起來，也是一種頗有趣味的事。

? ??Rilate al la maljuna Laizi trovi?as anka? la sekvanta teksto en la Bildlibron de Cent Agoj de fileca Obeemo:

? ??“...La maljuna Laizi krome anka? amuzis siajn gepatrojn ludante chu (雛). Li ludis ?in apud la gepatroj por ?ojigi ilin.” (Noto de a?toro: el Vivoj de Noblaj Personoj.)

? ??關(guān)于老萊子的，《百孝圖》上還有這樣的一段：

? ??……萊子又有弄雛娛親之事：嘗弄雛于雙親之側(cè)，欲親之喜。(原注：《高士傳》。)

? ??El kies Vivoj de Noblaj Personoj? ?u tiu de Ji Kang? A? tiu de Huangfu Mi? Mi anka? ne posedas la librojn, kaj tial ree ne povas fari ser?on. Mi konsultis nur La Imperian Enciklopedion de la Taiping-erao, kiun mi lastatempe decidis a?eti post la ricevo de la aldona monata salajro. Sed mi finfine ne sukcesis trovi la originon de tiu teksto. Povas esti, ke a? mi ne sufi?e zorgeme ser?is, a? tiu rakonto trovi?as en aliaj libroj de tang- a? Song-dinastioj. Sed tio ja ne multe gravas. Kio min interesas, estas la ideogramo chu en la teksto.

? ??誰做的《高士傳》呢？嵇康的，還是皇甫謐的？也還是手頭沒有書，無從查考。只在新近因?yàn)榘椎昧艘粋€(gè)月的薪水，這才發(fā)狠買來的《太平御覽》上查了一通，到底查不著，倘不是我粗心，那就是出于別的唐宋人的類書里的了。但這也沒有什么大關(guān)系。我所覺得特別的，是文中的那“雛”字。

? ??Mi?supozas, ke tiu chu ne signifas birdidon. Homfiguro el argilo kaj silka?o a? teksa?o, kiun infanoj ofte ?atas ludi, estas nomata hina en japana lingvo, kaj la ideogramo por tio estas la sama kiel tiu por chu. ja en japana lingvo konservi?as nemalmultaj ?inaj antikvaj ideogramoj, dume estas pli nature, ke la maljuna Laizi ludis infanan ludilon anta? siaj gepatroj ol ke li ludis per birdido. Tion, kio estas nomata Doll en la angla lingvo, ni nomas un en ?inio “yangnannan” a? “niren-er” sed tio estas skribita per la ideogramoj “kui-lei” (pupo). Povas esti, ke niaj antikvuloj nomis tion “chu”, sed tiu nomo poste malaperis kaj restas nur en Japanio. Tamen tio estas nur mia konjekto por la nuna momento, mi havas ja neniun firman atesta?on.

? ??我想，這“雛”未必一定是小禽鳥。孩子們喜歡弄來玩耍的，用泥和綢或布做成的人形，日本也叫hina，寫作“雛”。他們那里往往存留中國的古語；而老萊子在父母面前弄孩子的玩具，也比弄小禽鳥更自然。所以英語的doll，即我們現(xiàn)在稱為“洋囡囡”或“泥人兒”，而文字上只好寫作“傀儡”的，說不定古人就稱“雛”，后來中絕，便只殘存于日本了。但這不過是我一時(shí)的臆測，此外也并無什么堅(jiān)實(shí)的憑證。

? ???ajnas al mi, ke ankora? neniu pentris la bildon pri la maljuna Laizi ludanta pupon.

? ??Alia grupo da libroj, kiun mi kolektis, estis tiuj kun portretoj de Wu Chang a? Vivo-Estas-Efemera. Unu estas Avertaj Notoj el Jada Kalendaro (a? sen la vorto “avertaj”), alia estas la Plej Valoraj Notoj el Jada Kalendaro. Fakte amba? libroj estas tre similaj unu al la alia. Rilate kolektado de tiuj libroj, unue mi devas danki s-ron Chang Weijun, kiu sendis al mi eldonojn de Long Guang Zhai kaj Jian Guang Zhai presitajn en Beijing, eldonojn de Si Guo Zhai kaj Litografia Presejo presitajn en Tianjin, kaj eldonon de Li Guangming Zhuang presitan en Nanjing. Due mi devas danki s-ron Zhang Maochen, kiu donis al mi eldonon de Ma Nao Jing Fang presitan en Hangzhou, la eldonon de Xu Guang Ji presitan en Shaoxing kaj la plej fre?datan litografan eldonon. kaj lastvice, mi mem kolektis la eldonon de Bao Jing Ge presitan en Guangzhou kaj eldonon de Han Yuan Lou.

? ??這弄雛的事，似乎也還沒有畫過圖。

? ??我所搜集的另一批，是內(nèi)有“無常”的畫像的書籍。一曰《玉歷鈔傳警世》(或無下二字)，一曰《玉歷至寶鈔》(或作編)。其實(shí)是兩種都差不多的。關(guān)于搜集的事，我首先仍要感謝常維鈞兄，他寄給我北京龍光齋本，又鑒光齋本；天津思過齋本，又石印局本；南京李光明莊本。其次是章矛塵兄，給我杭州碼瑙經(jīng)房本，紹興許廣記本，最近石印本。又其次是我自己，得到廣州寶經(jīng)閣本，又翰元樓本。

? ??Estas du specoj da Jada Kalendaro, unu kompleta kaj alia konciza, kiel mi jam diris anta?e. Sed post kiam mi studis ?iujn bildojn pri Wu Chang, mi eknaltrankvili?is. ?ar en tiuj libroj Wu Chang a? Vivo-Estas-Efemera portas buntan robon, gazan ?apon kaj tran?ilon sur sia dorso, dum la fantomo kun abako kaj alta ?apo, estas Morto-Estas-Destinita! Kvankam iliaj viza?oj povas esti malicaj a? afablaj, kaj ili povas porti sandalojn a? koton-?tofajn ?uojn, tio dependas nur de la kaprico de la pentristo, dum la plej grava afero, kiun ili komune havas, estas ke ili ?iuj estas nomataj Morto-Estas-Destinita. Ho ve! Estas klare ke tio ?uste faras la problemon malfacile solvebla speciale por mi.

? ??這些《玉歷》，有繁簡兩種，是和我的前言相符的。但我調(diào)查了一切無常的畫像之后，卻恐慌起來了。因?yàn)闀系摹盎顭o?！笔腔ㄅ?、紗帽、背后插刀；而拿算盤，戴高帽子的卻是“死有分”！雖然面貌有兇惡和和善之別，腳下有草鞋和布(？)鞋之殊，也不過畫工偶然的隨便，而最關(guān)緊要的題字，則全體一致，曰：“死有分”。嗚呼，這明明是專在和我為難。

? ??Tamen mi ankora? ne konvinki?is. unue, neniu el tiuj libroj estas la eldono kiun mi iam vidis en mia infana?o; due, mi ankora? firme kredas ke mia memoro ne eraras. Tamen mia intenco de?iri unu folion el ili por servi al mia libro kiel ilustra?o estas senbrue sed komplete nuligita. Mi nur povis preni po unu specimenon—unu Morto-Estas-Destinita el la nanjinga eldono kaj unu Vivo-Estas-Efemera el la guangzhou-a eldono, kaj krome, por ?topi la mankon mi devis mem pentri la Vivo-Estas-Efemera en Ma?dgaljajanaj dramoj a? en la templa foiro, kiun mi memoris, kiel ?e la supra parto de la tria pa?o de ilustra?oj. Feli?e mi ne estas profesia pentristo, sekve la legantoj eble ne ripro?us min pro mia tro fu?a pentra?o. mankis al mi anta?vido, kaj mi iam diris senrespekte kelkajn kritikajn vortojn pri s-ro Wu Youru kc., sed mi neatendite trovis min mem sensprita nur post nelonge. Tial nun mi anticipe parolas iom por mia apologio. Tamen, se mia apologio ne estos akceptita, mi povos nur imiti la filozofion de Prezidento Xu Shichang?[10]: lasu la aferon sekvi sian naturan vojon.

? ??然而我還不能心服。一者因?yàn)檫@些書都不是我幼小時(shí)候所見的那一部，二者因?yàn)槲疫€確信我的記憶并沒有錯(cuò)。不過撕下一葉來做插畫的企圖，卻被無聲無臭地打得粉碎了。只得選取標(biāo)本各一—南京本的死有分和廣州本的活無?！?，還自己動(dòng)手，添畫一個(gè)我所記得的目連戲或迎神賽會(huì)中的“活無?！眮砣?zé)，如第三圖上方。好在我并非畫家，雖然太不高明，讀者也許不至于嗔責(zé)罷。先前想不到后來，曾經(jīng)對于吳友如先生輩頗說過幾句蹊蹺話，不料曾幾何時(shí)，即須自己出丑了，現(xiàn)在就預(yù)先辯解幾句在這里存案。但是，如果無效，那也只好直抄徐(印世昌)大總統(tǒng)的哲學(xué)：聽其自然。

? ??Alia afero, kiu ne povas konvinki min, estas tio: ?u la sinjoroj, kiuj rekomendas la libron Jada Kalendaro, vere konas multon pri la hadeso? Ekz-e, sin trovas du specoj de ilustra?oj pri la sceno de la homo ?e morto; unu montras simple nur diablan soldaton kun ?tala tridenta forko, konatan kiel “sendito por forpreni animon” kaj neniun alian; alia montras ?evalviza?ulan demonon kaj Wu Chang-ojn—Wu Chang de la homa mondo kaj Wu Chang de la submondo—sed ili ne estas Vivo-Estas-Efemera kaj Morto-Estas-Destinita. Se vi dirus ke ili ?uste estas Vivo-Estas-Efemera kaj Morto-Estas-Destinita mem, ili diferencas de la apartaj portretoj. En bildo A sur la kvara pa?o de ilustra?o, Wu Chang de la homa mondo portas nek buntan robon nek gazan ?apon; nur Wu Chang de la submondo multe similas al Morto-Estas-Destinita aparte pentrita, sed anstata? abako li tenas ventumilon. Kompreneble ni povas diri, ke tiam estis somero, sed kial kreskas al li tiom multe da barbo? ?u li estas tiel okupata pro la multaj epidemioj en somero ke li e? ne trovas tempon por sin razi? Mi devas klarigi, ke tiu ?i bildo devenas de la eldono de Si Guo Zhai presita en Tianjin. Krome, tiuj en la eldonoj de Beijing kaj Guangzhou anka? estas similaj.

? ??還有不能心服的事，是我覺得雖是宣傳《玉歷》的諸公，于陰間的事情其實(shí)也不大了然。例如一個(gè)人初死時(shí)的情狀，那圖像就分成兩派。一派是只來一位手執(zhí)鋼叉的鬼卒，叫作“勾魂使者”，此外什么都沒有；一派是一個(gè)馬面，兩個(gè)無?！枱o常和陰無常—而并非活無常和死有分。倘說，那兩個(gè)就是活無常和死有分罷，則和單個(gè)的畫像又不一致。如第四圖版上的A，陽無常何嘗是花袍紗帽？只有陰無常卻和單畫的死有分頗相象的，但也放下算盤拿了扇。這還可以說大約因?yàn)槠鋾r(shí)是夏天，然而怎么又長了那么長的絡(luò)腮胡子了呢？難道夏天時(shí)疫多，他竟忙得連修刮的工夫都沒有了么？這圖的來源是天津思過齋的本子，合并聲明；還有北京和廣州本上的，也相差無幾。

? ??La bildo B estas prenita el la eldono de Li Guang Ming Zhuang presita en Nanjing. La Wu Chang-oj en tiu ?i bildo estas tiaj kiaj en la bildo A, sed iliaj nomoj inter?an?i?is. Tiu, kiun la eldono de tianjing nomas Wu Chang de la submondo, tamen estas nomata de la Nanjing-a eldono kiel Wu Chang de la homa mondo. Sed tio akordi?as kun mia opinio. Do, se estas figuro en blankaj vestoj kaj kun alta ?apo, ?u li havas barbon a? ne, la homoj en beijing, Tianjin kaj Guangzhou povas nomi lin Wu Chang de la submondo a? Morto-Estas-Destinita, dum mi kaj la homoj en Nanjing nomas lin Vivo-Estas-Efemera, kaj sekve ?iu nomas lin la? sia bontrovo. “l(fā)a nomo estas atributo de la fakto”, tial ne gravas, kiel ni nomas lin.

? ??B是從南京的李光明莊刻本上取來的，圖畫和A相同，而題字則正相反了：天津本指為陰無常者，它卻道是陽無常。但和我的主張是一致的。那么，倘有一個(gè)素衣高帽的東西，不問他胡子之有無，北京人、天津人、廣州人只管去稱為陰無?；蛩烙蟹郑液湍暇┤藙t叫他活無常，各隨自己的便罷?！懊撸瑢?shí)之賓也”，不關(guān)什么緊要的。

? ??Sed mi decidis ankora? aldoni bildon C kiu estas el la eldono de Xu Guang Ji presita en Shaoxing. ?ar ?i ne havas surskribon, mi ne povoscias la intencon de la artisto. Dum mia infana?o mi ofte iris preter la pordo de Xu Guang Ji kaj kelkfoje rigardis kiel ili gravuris tiajn bildojn. Ili ja preferis uzi liniojn cirklan kaj rektan kaj tre malofte la kurbajn, tial anka? estas malfacile distingi en ilia eldono la fizionomion de s-ro Wu Chang. Tamen, ni povas tute klare vidi ke apud li trovi?as alia malgranda alt?apulon, kiu forestas en ceteraj eldonoj. Tiu estas A-Ling kiu aperis en la templa foiro, kiel mi menciis anta?e. Li kunportas sian filon(?) e? dum sia ofica de?oro. la? mia supozo, li kredeble volas, ke la infano lernu de li por ke li “ne deklini?u de la vojo de sia patro”, kiam li estos plenkreskinta.

? ??不過我還要添上一點(diǎn)C圖，是紹興許廣記刻本中的一部分，上面并無題字，不知宣傳者于意云何。我幼小時(shí)常常走過許廣記的門前，也閑看他們刻圖畫，是專愛用弧線和直線，不大肯作曲線的，所以無常先生的真相，在這里也難以判然。只是他身邊另有一個(gè)小高帽，卻還能分明看出，為別的本子上所無。這就是我所說過的在賽會(huì)時(shí)候出現(xiàn)的阿領(lǐng)。他連辦公時(shí)間也帶著兒子(？)走，我想，大概是在叫他跟隨學(xué)習(xí)，預(yù)備長大之后，可以“無改于父之道”的。

? ??Krom sendito por forpreni animon, apud la tablo de la Re?o Wuguang de la Kvara Kortego inter la Re?oj de Hadeso, plejofte anka? staras figuro kun alta ?apo kiel tiu en bildo D, N-ro 1, el la eldono de Si Guo Zhai en Tianjin, kiu aspektas sufi?e eleganta. N-ro 2, el la eldono de Nanjing, eligas sian langon pro motivo nekonata. N-ro 3, el la eldono de bao Jing Ge en Guangzhou, tenas difektitan ventumilon. N-ro 4, el la eldono de Long Guang Zhai en Beijing, ne havas ventumilon, kaj malsupre de lia mentono estas nigra linio kio povas esti barbo a? lango, sed tion mi ne povoscias. N-ro 5, el la eldono de la Litografia Presejo en Tianjin anka? aspektas sufi?e eleganta, sed li staras apud la tablo de la Re?o Taishan de la Sepa kortego, kaj tio estas iom neordinara.

? ??除勾攝人魂外，十殿閻羅王中第四殿五官王的案桌旁邊，也什九站著一個(gè)高帽腳色。如D圖，1取自天津的思過齋本，模樣頗漂亮；2是南京本，舌頭拖出來了，不知何故；3是廣州的寶經(jīng)閣本，扇子破了；4是北京龍光齋本，無扇，下巴之下一條黑，我看不透它是胡子還是舌頭；5是天津石印局本，也頗漂亮，然而站到第七殿泰山王的公案桌邊去了：這是很特別的。

? ??Krome, en la bildo pri tigro man?anta homon, anka? estas figuro kun alta ?apo kiu donas al la tigro sekretan direktadon per papera ventumilo. Mi ne scias ?u tiu anka? estas Wu Chang a? la fantomo konata kiel “Chang”(倀)?[11]. Tamen, en la operoj en mia hejmloko, la fantomo “Chang” neniam portas altan ?apon.

? ??又，老虎噬人的圖上，也一定畫有一個(gè)高帽的腳色，拿著紙扇子暗地里在指揮。不知道這也就是無常呢，還是所謂“倀鬼”？但我鄉(xiāng)戲文上的倀鬼都不戴高帽子。

? ??Studo pri tia mistera scio kiel koncepto pri spiritoj kaj supernatura?oj, nestesteblaj per faktoj, estas tre originala kaj havas anka? multe da avanta?oj. Se mi prezentus ?iujn materialojn kolektitajn, entreprenus diskutojn, kompilus kaj presigus ?iujn koresponda?ojn koncernajn, mi kura?as diri, ke mi povus produkti tri a? kvar sufi?e dikajn librojn, kaj tio eble promocius min “klerulo”. Sed ?ar la titolo“Wu-Chang-ologo” (“Vivo-Estas-Efemera-ologo”) sonas ne tiom impona, mi ne volas da?rigi mian studon, kaj ?i tie mi nur donas arbitran konkludon.

? ??研究這一類三魂渺渺，七魄茫茫，“死無對證”的學(xué)問，是很新穎，也極占便宜的。假使征集材料，開始討論，將各種往來的信件都編印起來，恐怕也可以出三四本頗厚的書，并且因此升為“學(xué)者”。但是，“活無常學(xué)者”，名稱不大冠冕，我不想干下去了，只在這里下一個(gè)武斷：

? ??La ideoj en tiaj libroj kia Jada Kalendaro estas tre krudaj kaj simplaj:Vivo-Estas-Efemera kaj Morto-Estas-Destinita kune estas simbolo de la homa vivo. Kiam homo estas mortanta,, necesas nur ke Morto-Estas-Destinita alvenu, ?ar lia alveno ja montras ke “vivo estas efemera”.

? ??《玉歷》式的思想是很粗淺的：“活無?！焙汀八烙蟹帧保掀饋硎侨松南笳?。人將死時(shí)，本只須死有分來到。因?yàn)樗坏?，這時(shí)候，也就可見“活無?！?。

? ??Sed inter la popolanoj estas anka? alia memtitolita “mediumo” a? “oficisto de la submondo”. Tiu estas vivanta homo, kiu iras portempe al la subtera mondo por helpi en la plenumo de oficialaj taskoj. ?ar li helpas alvoki spiritojn, tial la popolanoj anka? nomas lin Wu Chang; kaj ?ar li mem estas spirito dela vivanta homo, oni do titolas lin aldone per “de la homa mondo”, sed tiel li fari?as konfuzita kun Vivo-Estas-Efemera. Ekz-e en bildo A de la kvara ilustra?o, kiu estas nomata “Wu Chang de la homa mondo” portas ordinarajn vestojn de homo. Tio evidente montras, ke li estas mediumo, kies ofico estas konduki la diablan soldaton al la domo, kaj tial li staras malsupre de la ?tuparo.

? ??但民間又有一種自稱“走陰”或“陰差”的，是生人暫時(shí)入冥，幫辦公事的腳色。因?yàn)樗麕屯椿陻z魄，大家也就稱之為“無?！保挥忠云浔臼巧暌?，則別之曰“陽”，但從此便和“活無常”隱然相混了。如第四圖版之A，題為“陽無常”的，是平常人的普通裝束，足見明明是陰差，他的職務(wù)只在領(lǐng)鬼卒進(jìn)門，所以站在階下。

? ???ar jam trovi?as “Wu Chang de la homa mondo” kiu estas spirito de vivanta homo portempe servanta en la submondo, tial “Morto-Estas-Destinita” estas nomata “Wu Chang de la submondo”, kiu havas similan oficon sed mem estas spirito de vivanta homo.

? ??Kvankam la Ma?dgaljajana dramoj kaj templaj procesioj estas aran?itaj por adori la diojn, ili servas samtempe anka? kiel amuzo. Se la ludanto, kiu ludas la rolon de vivanta sendito al la submondo, vestus sin kiel ordinara homo, tio estus seninteresa, kaj tiam tio ne estus maskerado. Preferinde estas ke li aspektu iom drola. Sekve oni vestas lin per la kostumo de la alia Wu Chang—kompreneble, pri ties kostumo neniu klare informi?is. Tiamaniere la eraro estas tradicie da?rigita. Sekve tiu, kiu la nanjing-anoj kaj mi nomas Vivo-Estas-Efemera, fakte estas vivanta sendito al la submondo vestita per la kostumo de Morto-Estas-Destinita sed portanta la nomon de Vivo-Estas-Efemera. Tio estas drasta devio de la klasika?o kaj ege absurda.

? ??既有了生魂入冥的“陽無?！?，便以“陰無?！眮矸Q職務(wù)相似而并非生魂的死有分了。做目連戲和迎神賽會(huì)雖說是禱祈，同時(shí)也等于娛樂，扮演出來的應(yīng)該是陰差，而普通狀態(tài)太無趣，—無所謂扮演，—不如奇特些好，于是就將“那一個(gè)無?！钡囊卵b給他穿上了；—自然原也沒有知道得很清楚。然而從此也更傳訛下去。所以南京人和我之所謂活無常，是陰差而穿著死有分的衣冠，頂著真的活無常的名號，大經(jīng)典，荒謬得很的。

? ??Kiel opinias la erudiciaj ?entlemanoj de ?inio pri mia konkludo?

? ??不知海內(nèi)博雅君子，以為如何？

? ??En la komenco mi ne intencis verki iun postskribon. Mi nur volis trovi kelkajn malnovajn pentra?ojn por utiligi ilin kiel ilustra?ojn, sed mi maltrafis la celon. Dum mi komparis la bildojn, eltran?is, kaj kungluis la specimenojn, mi faris libere diversajn komentojn. Mi dedi?is preska? unu jaron, jen da?re jen interrompe, al la verkado de la teksto de la rememoroj, kaj tiun ?i postskribon mi faris anka? jen da?re jen interrompe kaj uzis preska? du monatojn. estas tiel varmege, ke ?vito fluas sur mia dorso. ?u ne estas jam tempo por veni al la fino? Do mi ?esu ?i tie.

? ??我本來并不準(zhǔn)備做什么后記，只想尋幾張舊畫像來做插圖，不料目的不達(dá)，便變成一面比較，剪貼，一面亂發(fā)議論了。那一點(diǎn)本文或作或輟地幾乎做了一年，這一點(diǎn)后記也或作或輟地幾乎做了兩個(gè)月。天熱如此，汗流浹背，是亦不可以已乎：爰為結(jié)。

? ??一九二七年七月十一日，寫完于廣州東堤寓樓之西窗下。

? ??Skribita ?e la okcidenta fenestro de mia lo?ejo en Dongti. Guangzhou

? ??11 julio, 1927

--------------------------------------------------------------------------------

?Notoj:

1. Kolekto de anekdotoj pri antikva historio kaj antikvaj objektoj.

2. Kompilita de Yu Baozhen kaj ilustrita de Yu Tai en Qing-dinastio.

3. La patro de Li E estis ordonita de la re?o de Wu-regno(222-280) for?i metalon. Li fiaskis kaj estis punota per morto. Tiam lia filino Li E 15-jara en malespero sin ?etis en la fornon, kaj la metalo estis sukcese elfor?ita.

4. Zixia(507-?), dis?iplo de Konfuceo.

5. Ilustrita libro de poemoj de Yan xiYuan de la 18-a jc. La bildoj montris cent belulinojn de la antikva tempo.

6. Tiu ?i rakonto ekcirkulis kiel populara balado ?. la 16-a jc., sed neniam estis enskribita en oficiala historio.

7. Chen Shubao(553-604) estis la lasta re?o de Chen-regno (557-589) en la Epoko de Ses Dinastioj. popolanoj nomis lin senkora pro tio ke li ne bone prizorgis ?tatajn aferojn kaj ne havis senton de honto, sed ne pro tio, ke li estis kruda kaj kruela.

8. Ilustristo, kiu furoris en la lastaj jaroj de Qing-dinastio.

9. Reprodukta?oj de pli ol 1500 antikvaj surskriboj kompilitaj de Wang Chang en Qing-dinastio.

10.Intrigema burokrato de la registaro de Qing-dinastio, kiu poste fari?is prezidanto de la registaro de nordaj militaristoj dum 1918-1922.

11.La? supersti?o en la pasinteco, se homo,estis man?ita de tigro, lia fantomo ?iam penis trovi alian homon por man?igi la tigron. Tia fantomo estis nomata Chang, kaj tiun terminon oni ofte uzis por nomi la lakeojn de despoto.