Fan Ainong

? En nia lo?ejo en Tokio ni ?enerale legis ?urnalojn tuj post elliti?o. Plejparto de la studentoj legis Asahi ?imbun kaj Jomiuri ?imbun; kiuj interesi?is pri sociaj bagateloj, legis Niroku ?imbun.Iun matenon, kio unue frapis niajn okulojn, estis telegramo el ?inio, kiu tekstis preska? kiel jene:

? “Enming, la provinca administratoro de Anhui, estis murdita de Jo Shiki Rin. La murdinto kaptita.”

　在東京的客店里，我們大抵一起來就看報(bào)。學(xué)生所看的多是《朝日新聞》和《讀賣新聞》，專愛打聽社會(huì)上瑣事的就看《二六新聞》。一天早晨，辟頭就看見一條從中國來的電報(bào)，大概是：——

? “安徽巡撫恩銘被JoShikiRin刺殺，刺客就擒?！?/span>

? Mirigite dum la unuaj sekundoj, ?iuj studentoj kun brilantaj viza?oj interbabilis pri la nova?o. Ili anka? provis esplori, kiu estis la asasininto kaj kiuj estis la ?inaj ideogramoj tradukitaj kiel Jo Shiki Rin. Sed tiuj el Shaoxing, kiuj legis iom pli ol nunan lernolibron, jam tuj komprenis. Tiu estis Xu Xilin?[1], kiu post sia studado en fremdlando kaj reveno al ?inio funkciis kiel komisaro pri polica administrado en Anhui—li estis ta?ga pozicio por murdi la provincan administratoron.

　大家一怔之后，便容光煥發(fā)地互相告語，并且研究這刺客是誰，漢字是怎樣三個(gè)字。但只要是紹興人，又不?？唇炭茣模瑓s早已明白了。這是徐錫麟，他留學(xué)回國之后，在做安徽候補(bǔ)道，辦著巡警事物，正合于刺殺巡撫的地位。

? Sekve ?iuj supozis, ke li estos punota per morta kondamno, kaj lia tuta klano estos implikota pro tio. Post ne longe, atingis nin anka? la informo ke f-ino Qiu Jin?[2]?estis mortigita en Shaoxing kaj la koro de Xu Xiling estis eltran?ita, fritita kaj forman?ita de la gardsoldatoj de Enming. Ni furioze koleris. Kelkaj el ni kunvokis sekretan kunvenon por kolekti veturpagon. Tiam japana ronin-o estis helpa. Post patosa parolado kaj drinko kun sepio kiel alman?a?o, li ekveturis por venigi la familianojn de Xu.

? 大家接著就預(yù)測他將被極刑，家族將被連累。不久，秋瑾姑娘在紹興被殺的消息也傳來了，徐錫麟是被挖了心，給恩銘的親兵炒食凈盡。人心很憤怒。有幾個(gè)人便密秘地開一個(gè)會(huì)，籌集川資；這時(shí)用得著日本浪人了，撕烏賊魚下酒，慷慨一通之后，他便登程去接徐伯蓀的家屬去。

? La?kutime ni kunvokis anka? kunvenon de samlokanoj por funebri la revoluciajn martirojn kaj insulti la man?urian registaron. Sekve iuj proponis sendi telegramon al Beijing por skur?i la malhumanecon de man?urian registaro. La ?eestantoj tuj dividi?is en du partojn: unuj subtenis la sendon de la telegramo, aliaj ne. Mi aprobis la sendon. Sed post kiam mi esprimis mian opinion, sekvis iu obtuza vo?o:

? 照例還有一個(gè)同鄉(xiāng)會(huì)，吊烈士，罵滿洲；此后便有人主張打電報(bào)到北京，痛斥滿政府的無人道。會(huì)眾即刻分成兩派：一派要發(fā)電，一派不要發(fā)。我是主張發(fā)電的，但當(dāng)我說出之后，即有一種鈍滯的聲音跟著起來：——

? “La ekzekutito estis jam ekzekutita, la mortigito jam mortigita. Kion do utilos la sendo de tiu ?i telegrama?o?”

? “殺的殺掉了，死的死掉了，還發(fā)什么屁電報(bào)呢?！?/span>

? La parolanto estis altstatura homo, kun longaj haroj kaj pli multe da blanko ol nigro en siaj okuloj, kvaza? li rigardis al aliuloj ?iam kun malrespekto. Li ka?ris sur la mato kaj kontra?staris preska? ?ion, kion mi parolis. Jam delonge mi sentis tion stranga kaj direktis mian atenton al li, sed nur tiam mi demandis la aliajn: “Kiu estas la parolanton, tiel apatia?” Iu, kiu konis lin, sciigis al mi, ke li nomi?as Fan Ainong, unu el la studentoj de Xu Xilin.

　這是一個(gè)高大身材，長頭發(fā)，眼球白多黑少的人，看人總象在渺視。他蹲在席子上，我發(fā)言大抵就反對；我早覺得奇怪，注意著他的了，到這時(shí)才打聽別人：說這話的是誰呢，有那么冷？認(rèn)識的人告訴我說：他叫范愛農(nóng)，是徐伯蓀的學(xué)生。

? Mi brulis de kolerego, opiniante lin tute malhumana. Li e? ne kura?is sendi telegramon, malgra? tio ke lia instruisto estis mortigita. Tial mi obstine persistas en la sendo de la telegramo kaj ekkverelis kun li. La rezulto estis tio, ke tiuj aprobis la sendon de la telegramo, okupis la plejmulton, kaj li submeti?is. La sekvanta afero esris elekti iun por vortigi la telegramon.

　我非常憤怒了，覺得他簡直不是人，自己的先生被殺了，連打一個(gè)電報(bào)還害怕，于是便堅(jiān)執(zhí)地主張要發(fā)電，同他爭起來。結(jié)果是主張發(fā)電的居多數(shù)，他屈服了。其次要推出人來擬電稿。

? “Kial ni ankora? bezonas elekti?” li diris. “Kompreneble tiu, kiu proponis la sendon de la telegramo.”

? “何必推舉呢？自然是主張發(fā)電的人羅——?！彼f。

? Mi estis verta, ke lia parolo ree direkti?is kontra? mi, kvankam ne senmotive. Sed mi asertis, ke tia patosa teksto nepre devas esti skribita de tiu, kiu bone konas la vivon de la martiro, ?ar la fakto ke li havas pli intiman rilaton ol aliaj kaj pli mal?ojan kaj indignan emocion certe faras lian tekston pli kortu?a. Tiel ree okazis kverelo inter li kaj mi. La rezulto estis, ke nek li nek mi volis tion fari, kaj forgesis kiu konsentis plenumi tiun komision. La sekvanta okaza?o estis, ke ?iuj disiris escepte nur de la telegramskribanto kaj unu du helpantoj, kiuj atendis por sendi la telegramon post kiam ?i estis skribita.

? Ekde tiam mi ?iam trovis tiun Fan Ainong nenatura kaj ege malaminda. Anta?e mi opiniis ke la plej malamindaj homoj en la mondo estis man?uoj, sed nun mi sciis, ke ili estis en la dua vico: la plej malaminda estis Fan Ainong. Se en ?inio ne okazus revolucio, do ni lasu la aferon. Se la revolucio ekokazis, estis necese forigi unue Fan Ainong.

? 我覺得他的話又在針對我，無理倒也并非無理的。但我便主張這一篇悲壯的文章必須深知烈士生平的人做，因?yàn)樗葎e人關(guān)系更密切，心里更悲憤，做出來就一定更動(dòng)人。于是又爭起來。結(jié)果是他不做，我也不做，不知誰承認(rèn)做去了；其次是大家走散，只留下一個(gè)擬稿的和一兩個(gè)干事，等候做好之后去拍發(fā)。從此我總覺得這范愛農(nóng)離奇，而且很可惡。天下可惡的人，當(dāng)初以為是滿人，這時(shí)才知道還在其次；第一倒是范愛農(nóng)。中國不革命則已，要革命，首先就必須將范愛農(nóng)除去。

? Tamen, poste, tiuj vidpunktoj iom post iom malforti?is, ?is fine tio estis forgesita. Krome, post tio ni ne plu revidis unu la alian, ?is la jaro anta? la revolucio, kiam mi funkciis kiel instruisto en mia hejmloko. Estis en malfrua printempo, mi pensis, ke mi subite vidis homon en la domo de iu konato. Post malpli ol du a? tri sekundoj da reciproka rigardo, ni amba? ekparolis unuvo?e:

? “Vi estas Fan Ainong!”

? “Vi estas Lusin!”

??然而這意見后來似乎逐漸淡薄，到底忘卻了，我們從此也沒有再見面。直到革命的前一年，我在故鄉(xiāng)做教員，大概是春末時(shí)候罷，忽然在熟人的客座上看見了一個(gè)人，互相熟視了不過兩三秒鐘，我們便同時(shí)說：——

??“哦哦，你是范愛農(nóng)！”

??“哦哦，你是魯迅！”

??Mi ne scias kial, sed ni amba? ekridis—jen ni reciproke mokridis nin mem kaj beda?ris la pasintan tempon. Liaj okuloj restis ankora? tiaj, sed estis strange, ke post nur kelkaj jaroj da disi?o li jam havis iom da blankaj haroj; a? eble tiuj liaj haroj estis ?iam blankaj, sed mi ne rimarkis tion. Li surportis tre malnovan tolan jaketon kaj difektitajn ?uojn kaj aspektis tre mizera. Ekparolante pri sia traviva?o, li rakontis al mi, ke pli poste li ne havis monon por lernopago, tial li ne povis da?rigi sian studon kaj revenis hejmen. Post reveno li spertis malrespekton, forpu?on kaj persekutadon, povante trovi por si preska? neniun lokon sub la suno. Nun li rifu?is en kamparo kaj vivtenis sin per instruado al kelkaj lernantoj. ?ar li sentis sufoki?on de tampo al tempo, tial li tiam veturis en la urbon per boato.

??不知怎地我們便都笑了起來，是互相的嘲笑和悲哀。他眼睛還是那樣，然而奇怪，只這幾年，頭上卻有了白發(fā)了，但也許本來就有，我先前沒有留心到。他穿著很舊的布馬褂，破布鞋，顯得很寒素。談起自己的經(jīng)歷來，他說他后來沒有了學(xué)費(fèi)，不能再留學(xué)，便回來了?；氐焦枢l(xiāng)之后，又受著輕蔑，排斥，迫害，幾乎無地可容?，F(xiàn)在是躲在鄉(xiāng)下，教著幾個(gè)小學(xué)生糊口。但因?yàn)橛袝r(shí)覺得很氣悶，所以也趁了航船進(jìn)城來。

??Li anka? sciigis al mi, ke li nun tre emas drinki, do ni kune drinkis. Depost tiam, ?iufoje, kiam li veturis en la urbon, li certe vizitis min, kaj tiel ni konis tre bone unu la alian. Ebrii?inte, ni ofte parolis iujn delira?ojn ege stultajn, kiujn hazarde a?dinte, e? mia panjo ne povis deteni sin de rido. Iutage, subite mi ekmemoris tiun kunvenon de samlokanoj en Tokio, kaj demandis:

??“Kial vi faris nenion krom oponi min tiun tagon, e? kun speciala intenco?”

??“?u vi ankora? ne scias tion? Mi ?iam abomenis vin—ne nur mi, sed ni ?iuj.”

??“?u vi sciis kiu estis mi anta? tiu tempo?”

??“Kompreneble jes. Kiam ni atingis Jokohama, estis vi kaj Ziying, kiuj venis bonvenigi nin, ?u ne? Vi skuis vian kapon kontra? ni kun malestimo—?u vi ankora? memoras tion?”

??他又告訴我現(xiàn)在愛喝酒，于是我們便喝酒。從此他每一進(jìn)城，必定來訪我，非常相熟了。我們醉后常談些愚不可及的瘋話，連母親偶然聽到了也發(fā)笑。一天我忽而記起在東京開同鄉(xiāng)會(huì)時(shí)的舊事，便問他：——

　?“那一天你專門反對我，而且故意似的，究竟是什么緣故呢？”

　?“你還不知道？我一向就討厭你的，——不但我，我們。”

　?“你那時(shí)之前，早知道我是誰么？”

? ? “怎么不知道。我們到橫濱，來接的不就是子英和你么？你看不起我們，搖搖頭，你自己還記得么？”

??Post iomete da pripenso mi rememoris, kvankam tio okazis jam anta? sep a? ok jaroj. Tiam Chen Ziying venis voki min, dirante ke ni devas veturi al Jokohama por bonvenigi la samlokanojn, kiuj estis venontaj por studi en japanio. Kiam la vapor?ipo atingis, mi vidis grupon da homoj kredeble en la nombro de dekkelkaj. Albordi?inte ili portis siajn paka?ojn al la doganejo. La doganisto ser?adis en iliaj kofroj, subite li ektrovis paron da broditaj ?uetoj por virino kun vinditaj piedetoj, kaj li demetis sian ofican devon sed atente ekzamenis tiun kurioza?on. Mi sentis fortan malkontenton, pensante;“Kiel stultaj estas tiuj idiotoj, kiuj portas tian objekton kun si!” kaj eble tiam mi senintence skuis mian kapon. la kontrolo fini?is, ni ripozis momenton en hotelo kaj poste ascendis trajnon. je mia surprizo, tiu grupo da instruituloj komencis cedi unu al la alia la sidlokojn en la vagono. A petis ke B sidi?u sur tiun lokon, sed B insistis ke C sidi?u tien. Anta? ol la ceremonio fini?is, la trajno ekstartis kaj kun la ?anceli?o de la vagono tuj falis tri a? kvar el ili. Anka? pri tio mi sentis grandan malkontenton, pensante en mi mem:“E? por la sidlokoj en vagono ili volas difini rangojn...” Eble mi ree senintence skuis mian kapon. Sed inter tiuj ceremoniemaj ?entiluloj, nur nun mi scias, ja trovi?is Fan Ainong. kaj ne nur li sola, estas hontinde por mi, i.a. trovi?is anka? la revolucia martiro Chen Boping, kiu mortis en batalo en Anhui, kaj Ma Zonghan[3], kiu estis murdita. Estis anka? unu a? du aliaj, kiuj estis malliberigitaj en malluma prizono kaj revidis la lumon nur post la revolucio sed kun cikatroj de torturo sur siaj korpoj por ?iam. Tamen mi ne konis ilin, sed sendis ilin ?iujn al Tokio kapskuante. Kvankam Xu Xilin alveturis per la sama ?ipo kun ili, sed ili ne estis en la trajno, ?ar li kaj lia edzino albordi?is en Kobe kaj da?rigis sian voja?on sur tero.

??我略略一想，記得的，雖然是七八年前的事。那時(shí)是子英來約我的，說到橫濱去接新來留學(xué)的同鄉(xiāng)。汽船一到，看見一大堆，大概一共有十多人，一上岸便將行李放到稅關(guān)上去候查檢，關(guān)吏在衣箱中翻來翻去，忽然翻出一雙繡花的弓鞋來，便放下公事，拿著子細(xì)地看。我很不滿，心里想，這些鳥男人，怎么帶這東西來呢。自己不注意，那時(shí)也許就搖了搖頭。檢驗(yàn)完畢，在客店小坐之后，即須上火車。不料這一群讀書人又在客車上讓起坐位來了，甲要乙坐在這位子，火車已開，車身一搖，即刻跌倒了三四個(gè)。我那時(shí)也很不滿，暗地里想：連火車上的坐位，他們也要分出尊卑來……。自己不注意，也許又搖了搖頭。然而那群雍容揖讓的人物中就有范愛農(nóng)，卻直到這一天才想到。豈但他呢，說起來也慚愧，這一群里，還有后來在安徽戰(zhàn)死的陳伯平烈士，被害的馬宗漢烈士；被囚在黑獄里，到革命后才見天日而身上永帶著匪刑的傷痕的也還有一兩人。而我都茫無所知，搖著頭將他們一并運(yùn)上東京了。徐伯蓀雖然和他們同船來，卻不在這車上，因?yàn)樗谏駪艟秃退姆蛉俗囎吡岁懧妨恕?/span>

??Mi pensis, ke tiam mi skuis mian kapon eble dufoje, sed mi ne sciis, kiun fojon ili rimarkis tion. ?ar esti?is multe da bruo kiam ili reciproke donis sidlokojn en la trajno kaj esti?is entute kvieteco dum la doganeja kontrolo, do certe en la doganejo ili atentis min. Mi demandis al Ainong kaj vere li jesis.

??我想我那時(shí)搖頭大約有兩回，他們看見的不知道是那一回。讓坐時(shí)喧鬧，檢查時(shí)幽靜，一定是在稅關(guān)上的那一回了，試問愛農(nóng)，果然是的。

??“Mi ja ne povas kompreni, kial vi kunportis tiajn ?uojn. Kies ili estis?”

??“Ili apartenis al s-ino Xu, kompreneble.” li fikse rigardis min per la okuloj kun pli da blanko.

??“En Tokio ?i devis ?ajnigi, ke ?i havas grandajn piedojn, kial do ?i ankora? bezonas tion?”

??“Kiel mi povas scii? Vi demandu ?in.”

??“我真不懂你們帶這東西做什么？是誰的？”

??“還不是我們師母的？”他瞪著他多白的眼。

??“到東京就要假裝大腳，又何必帶這東西呢？”

??“誰知道呢？你問她去?！?/span>

??Je la komenco de vintro ni fari?is pli malri?aj, tamen ni ankora? drinkis, parolis ?erca?ojn. Subite okazis la Insurekcio en Wuchang[4], kaj ?in sekvis la liberigo de Shaoxing. La sekvan tagon Ainong venis al la urbo, kun felta ?apelo de la speco ofte portata de kampulo. Mi neniam vidis lin kun tiel gaja mieno.

??到冬初，我們的景況更拮據(jù)了，然而還喝酒，講笑話。忽然是武昌起義，接著是紹興光復(fù)。第二天愛農(nóng)就上城來，戴著農(nóng)夫常用的氈帽，那笑容是從來沒有見過的。

??“Ni ne drinku hodia?. Sin?jo. Mi volas rigardi la liberigitan Shaoxing. Ni iru kune.”

??Ni faris promenadon tra la stratoj. ?ie estis blankaj flagoj. Tamen, kvankam la ekstera?o jam ?an?i?is, sub la surfaco ?io restis ankora? malnova, ?ar la milita registaro konsistis nur el kelkaj malnovtipaj ?entlemanoj. La akciulo de la fervoja kompanio estis estro de administracio, la mastro de monpruntejo fari?is direktoro de arsenalo...Sed tiu milita registaro ne da?ris longe, ?ar post la tumulto de kelkaj junuloj, Wang Jinfa[5]?alvenis kun sia trupo el Hangzhou. Fakte, li eble anka? alvenis e? sen la tumulto. Post sia alveno li estis ?irka?ita de multaj senokupuloj kaj novaj membroj de la revolucia partio, kaj li superregis kiel Milita Reganto Wang. En malpli ol dek tagoj plejparto de la laborantoj en lia oficejo, kiuj alvenis en ?tofaj vestoj, ?an?is siajn vestojn en peltajn robojn, kvankam la vetero estis ankora? ne malvarma.

??“老迅，我們今天不喝酒了。我要去看看光復(fù)的紹興。我們同去?！?/span>

??我們便到街上去走了一通，滿眼是白旗。然而貌雖如此，內(nèi)骨子是依舊的，因?yàn)檫€是幾個(gè)舊鄉(xiāng)紳所組織的軍政府，什么鐵路股東是行政司長，錢店掌柜是軍械司長……。這軍政府也到底不長久，幾個(gè)少年一嚷，王金發(fā)帶兵從杭州進(jìn)來了，但即使不嚷或者也會(huì)來。他進(jìn)來以后，也就被許多閑漢和新進(jìn)的革命黨所包圍，大做王都督。在衙門里的人物，穿布衣來的，不上十天也大概換上皮袍子了，天氣還并不冷。

??Ricevinte novan laboron mi fari?is estro de instruista lernejo. La Reganto Wang donis al nia lernejo 200 dolarojn. Ainong funkciis kiel inspektoro de studo. Li portis ankora? tiun ?tofan robon, sed malofte drinkis, nek havis iom da libertempo por babili. Krom okupi?i pri administrado li anka? instrui, kaj vere li havis multege da laboroj.

??“Wang Jinfa kaj liaj homoj estas anka? ne bonaj,” indigne parolis al mi juna vizitanto, kiu a?dis mian lekcion lastjare. “Ni intencas eldoni ?urnalon por kontroli ilin. Sed ni volas uzi vian nomon, sinjoro, kiel unu el la iniciatoroj, kaj la aliaj estas s-ro Chen Ziying, kaj s-ro Sun Deqing[6]. Ni scias ke vi ne rifuzos, ?ar tio estas por la publika bono.”

??我被擺在師范學(xué)校校長的飯碗旁邊，王都督給了我?？疃僭?。愛農(nóng)做監(jiān)學(xué)，還是那件布袍子，但不大喝酒了，也很少有工夫談閑天。他辦事，兼教書，實(shí)在勤快得可以。

??“情形還是不行，王金發(fā)他們?！币粋€(gè)去年聽過我的講義的少年來訪我，慷慨地說，“我們要辦一種報(bào)來監(jiān)督他們。不過發(fā)起人要借用先生的名字。還有一個(gè)是子英先生，一個(gè)是德清先生。為社會(huì)，我們知道你決不推卻的?！?/span>

??Mi konsentis. Post du tagoj mi ekvidis flugfolion, kiu anoncis pri la aperigo de la ?urnalo kies iniciatoroj efektive estis tri personoj. Post kvin tagoj aperis la ?urnalo, kiu komenci?is per ripro?o al la milita registaro kaj ?iaj membroj, pli poste ?i ripro?is la Militan Reganton, liajn parencojn, samlokanojn, konkubinojn...

??Post pli ol dek tagoj da insultado venis al mia hejmo la informo ke la Milita Reganto estis sendonta pafiston por pafmortigi nin, ?ar ni defra?dis de li monsumon kaj insultis lin.

??我答應(yīng)他了。兩天后便看見出報(bào)的傳單，發(fā)起人誠然是三個(gè)。五天后便見報(bào)，開首便罵軍政府和那里面的人員；此后是罵都督，都督的親戚、同鄉(xiāng)、姨太太……。

??這樣地罵了十多天，就有一種消息傳到我的家里來，說都督因?yàn)槟銈冊p取了他的錢，還罵他，要派人用手槍來打死你們了。

??Neniu rigardis tion serioza, escepte mian patrinon, kiu estis forte maltrankvila kaj admonis ke mi ne plu eliru. Sed mi ankora? eliris kiel anta?e kaj klarigis al ?i, ke Wang Jinfa ne mortigos nin, ?ar kvankam li devenis el bandistaro, sed li ne mortigis facilanime. Krome, la monon mi prenis nur por la funkciigo de la lernejo—tion li komprenis—kaj li minacis nur bu?e.

??Efektive neniu venis por mortigi nin. Kiam mi skribis leteron por peti pli da fonduso, mi ricevis refoje 200 dolarojn. Sed ver?ajne Reganto Wang iom koleris, ?ar li sciigis min, “Jen lastfoje!”

??別人倒還不打緊，第一個(gè)著急的是我的母親，叮囑我不要再出去。但我還是照常走，并且說明，王金發(fā)是不來打死我們的，他雖然綠林大學(xué)出身，而殺人卻不很輕易。況且我拿的是?？睿@一點(diǎn)他還能明白的，不過說說罷了。

??果然沒有來殺。寫信去要經(jīng)費(fèi)，又取了二百元。但仿佛有些怒意，同時(shí)傳令道：再來要，沒有了！

??Sed Ainong a?dis novan informon, kiu forte embarasis min. ?ar la tiel nomata “defra?do” aludis ne pri la fonduso por la lernejo sed pri alia sumo sendita al la ?urnala oficejo. post kiam la ?urnalo kun ripro?oj eldoni?is kelkajn tagojn, Wang Jinfa sendis homon por porti al la ?urnalo 500 dolarojn. Tial niaj junuloj okazigis kunvenon.

??La unua demando estis; “?u ni akceptu la monon a? ne?”

??La unua demando estis: “?u ni akceptu la monon a? ne?”

??La rezolucio estis; “Akceptu ?in.”

??La dua demando estis: “?u ni ankora? ripro?os lin post la akcepto?”

??La rezolucio estis: “Ankora?!”

??La rezono estis: post kiam ni akceptis lian monon, li fari?is nia akciulo, kaj, se la akciulo kondutas malbone, nature ni ripro?os lin.”

??不過愛農(nóng)得到了一種新消息，卻使我很為難。原來所謂“詐取”者，并非指學(xué)校經(jīng)費(fèi)而言，是指另有送給報(bào)館的一筆款。報(bào)紙上罵了幾天之后，王金發(fā)便叫人送去了五百元。于是乎我們的少年們便開起會(huì)議來，第一個(gè)問題是：收不收？決議曰：收。第二個(gè)問題是：收了之后罵不罵？決議曰：罵。理由是：收錢之后，他是股東；股東不好，自然要罵。

??Mi tuj iris al la ?urnala oficejo por demandi ?u tio estas vera a? ne. Vera tio ja estis. Milde mi kritikis ilin pro ilia akcepto de la mono de Reganto, sed iu nomata kasisto sentis sin ofendita kaj demandis min:

??“Kial la ?urnalo ne devas akcepti akciojn?”

??“Tio ne estas akcio...”

??“Se ne akcio, kio do estas tio?”

??我即刻到報(bào)館去問這事的真假。都是真的。略說了幾句不該收他錢的話，一個(gè)名為會(huì)計(jì)的便不高興了，質(zhì)問我道：

??“報(bào)館為什么不收股本？”

??“這不是股本……”

??“不是股本是什么？”

??Mi diris nenion pli, ?ar mi jam delonge konis la mondon. Se mi dirus ke tio implikos nin, certe li ripro?us min, ke mi tro doma?as mian senvaloran vivon kaj ne volonte oferas min por la publika intereso, a? en la sekva tago oni jam povus trovi en la ?urnalo raporton kio rakontas, kiel mi tremis pro timo de morto.

??我就不再說下去了，這一點(diǎn)世故是早已知道的，倘我再說出連累我們的話來，他就會(huì)面斥我太愛惜不值錢的生命，不肯為社會(huì)犧牲，或者明天在報(bào)上就可以看見我怎樣怕死發(fā)抖的記載。

??Sed tiam, pro fortuna koincido, Xu Jifu sendis al mi leteron ur?ante min tuj veturi al Nanjing. Anka? Ainong aprobis tion, sed diris kun profunda deprimo:

??然而事情很湊巧，季茀寫信來催我往南京了。愛農(nóng)也很贊成，但頗凄涼，說：——

??“Cirkonstancoj ree fari?as malbonaj, vi ne povas resti plu ?i tie. prefere vi tuj foriru...”

??“這里又是那樣，住不得。你快去罷……”

??Mi komprenis, kion li ne eldiris, kaj mi decidis veturi al nanjing. Unue mi iris al la Oficejo de la Milita reganto por peti mian eksi?on, kion oni nature konsentis kaj sendis funkciulon kun elfluanta nazmuko al nia lernejo. Mi transdonis al li kontlibron kaj la postrestantajn dek cendojn plus du kupraj moneroj, kaj mi ne plu estis lernejestro. kiu anstata?is min, estis Fu Lichen, ?efo de konfuceanisma Ligo.

??我懂得他無聲的話，決計(jì)往南京。先到都督府去辭職，自然照準(zhǔn)，派來了一個(gè)拖鼻涕的接收員，我交出賬目和余款一角又兩銅元，不是校長了。后任是孔教會(huì)會(huì)長傅力臣。

??Du a? tri semajnojn post mia atingo al Nanjing, mi a?dis la fini?on de la ?urnala afero: la oficejo estis fraksita de amaso da soldatoj. ?ar Chen Ziying estis en la kamparo, li estis sekura. Tamen hazarde Sun Deqing trovi?is en la urbo, li ricevis bajonetan vundon sur sia femuro. Li furiozis de kolero. nature tio estis neniel ripro?inda, ?ar li suferis nemalmultan doloron. Post sia kolero, li senvestigis kaj fotis sin por montri la vundon lar?an ?irka? unu colon. Li anka? verkis artikolon pri la okazinta?o kaj dissendis ?in al diversaj lokoj por konatigi la tiranecon de la milita registaro. Tiun foton, la? mia supozo, kredeble neniu ankora? rezervas nun. ?i estis tiel malgranda, ke la vundo jam estis apena? rimarkebla, kaj, se oni ne aldonus klarigon, la rigardanto certe prenus ?in kiel foton de iu nuda, romantika persono kun iom da frenezeco. Tia afero eble estus malpermesita se ?in konstatis la militaristo-generalo Sun Chuanfang[7].

??報(bào)館案是我到南京后兩三個(gè)星期了結(jié)的，被一群兵們搗毀。子英在鄉(xiāng)下，沒有事；德清適值在城里，大腿上被刺了一尖刀。他大怒了。自然，這是很有些痛的，怪他不得。他大怒之后，脫下衣服，照了一張照片，以顯示一寸來寬的刀傷，并且做一篇文章敘述情形，向各處分送，宣傳軍政府的橫暴。我想，這種照片現(xiàn)在是大約未必還有人收藏著了，尺寸太小，刀傷縮小到幾乎等于無，如果不加說明，看見的人一定以為是帶些瘋氣的風(fēng)流人物的裸體照片，倘遇見孫傳芳大帥，還怕要被禁止的。

??Dum la tempo, kiam mi movi?is de nanjing al beijing, la lernejestro, kiu estis ?efo de Konfuceanisma Ligo, klopodis eksigi Ainong de lia ofico de inspektoro. Li denove fari?is la Ainong de la anta?-revolucia periodo. Mi volis trovi por li iun malgrandan oficon en Beijing, kion li multe sopiris, sed ne aperis la bon?anco. Poste li eklo?is parazite en la hejmo de iu amiko kaj de tempo al tempo skribis al mi. Li fari?is pli kaj pli malri?a, kaj liaj vortoj pli kaj pli melankoliaj. fine li devis vole-nevole forlasi la hejmon de la amiko kaj ?ie migris. Post nelonge, subite mi a?dis de mia samlokano, ke li jam falis en akvon kaj dronis.

??我從南京移到北京的時(shí)候，愛農(nóng)的學(xué)監(jiān)也被孔教會(huì)會(huì)長的校長設(shè)法去掉了。他又成了革命前的愛農(nóng)。我想為他在北京尋一點(diǎn)小事做，這是他非常希望的，然而沒有機(jī)會(huì)。他后來便到一個(gè)熟人的家里去寄食，也時(shí)時(shí)給我信，景況愈困窮，言辭也愈凄苦。終于又非走出這熟人的家不可，便在各處飄浮。不久，忽然從同鄉(xiāng)那里得到一個(gè)消息，說他已經(jīng)掉在水里，淹死了。

??Mi suspektis, ke li sinmortigis. ?ar li estis bona na?anto, por kiu ne estis facile droni.

??Nokte, sidante sola en la gastejo, mi sentis grandan triston kaj dubis ?u tiu informo estus vera, sed iel mi rigardis ?in kiel ege a?tentika, kvankam mi trovis neniun konfirmon. nenion mi povis fari kaj nur verkis kvar poemojn, kiuj poste publiki?is en iu ?urnalo, sed nun mi preska? ?ion forgesis. Mi povis memori nur ses liniojn el unu poemo kiu komenci?is kiel jene:

??Ofte mi babilis pri sociaj aferoj

??kun vi, kiu nur iom drinkis;

??En la mondo profunde ebrii?inta

??la modera drinkulo certe dronis...

??La du linioj en la mezo mi jam forgesis kaj la lastaj du legi?is:

??Disi?is miaj amikoj kiel la nuberoj,

??Anka? egalas mi al le?era polvero.

???我疑心他是自殺。因?yàn)樗区D水的好手，不容易淹死的。

??夜間獨(dú)坐在會(huì)館里，十分悲涼，又疑心這消息并不確，但無端又覺得這是極其可靠的，???雖然并無證據(jù)。一點(diǎn)法子都沒有，只做了四首詩，后來曾在一種日報(bào)上發(fā)表，現(xiàn)在是將要忘記完了。只記得一首里的六句，起首四句是：“把酒論天下，先生小酒人，大圜猶酩酊，微醉合沉淪?！敝虚g忘掉兩句，末了是“舊朋云散盡，余亦等輕塵。”

??Poste, kiam mi revenis al mia hejmloko, mi informi?is pli detale pri la okazinta?o. Komence, Ainong povis trovi por si neniun laboron, ?ar ?iuj abomenis lin. Li vivis tre malfacile, sed ankora? drinkis kiam liaj amikoj invitis lin. Li jam havis tre malmulte da kontaktoj kun aliaj homoj. Tiuj, kiujn li ofte vizitis, estis nur kelkaj junuloj, kiujn li konis pli poste; sed anka? ili ver?ajne ne tre volis a?skulti liajn plendojn, kaj ili pli multe interesi?is pri liaj humora?oj.

??后來我回故鄉(xiāng)去，才知道一些較為詳細(xì)的事。愛農(nóng)先是什么事也沒得做，因?yàn)榇蠹矣憛捤?。他很困難，但還喝酒，是朋友請他的。他已經(jīng)很少和人們來往，常見的只剩下幾個(gè)后來認(rèn)識的較為年青的人了，然而他們似乎也不愿意多聽他的牢騷，以為不如講笑話有趣。

??“Eble morga? mi ricevos telegramon,” li ofte diris “kiam mi malfermos ?in, mi trovos, ke ?in sendis Lusin por voki min.”

??Iutage, kelkaj novaj amikoj invitis lin veturi per boato por spekti operon. Kiam ili revenis, estis jam malfrua postnoktmezo kaj furiozis uragano. Li estis ebria, sed insiste volis iri al boatrando por pisi. Surda al ?ies malaprobo, li diris, ke li ne falos en akvon. Tamen li falis, kaj kvankam scipovante na?i, li ne plu levi?is al la surfaco.

??“也許明天就收到一個(gè)電報(bào)，拆開來一看，是魯迅來叫我的。”他時(shí)常這樣說。

??一天，幾個(gè)新的朋友約他坐船去看戲，回來已過夜半，又是大風(fēng)雨，他醉著，卻偏要到船舷上去小解。大家勸阻他，也不聽，自己說是不會(huì)掉下去的。但他掉下去了，雖然能鳧水，卻從此不起來。

??La sekvan tagon oni ser?is lian kadavron, kaj trovis lin staranta en lago, kie kreskis trapoj.

??E? nun mi ne scias, ?u li falis nur akcidente a? mortigis sin.

??第二天打撈尸體，是在菱蕩里找到的，直立著。

??我至今不明白他究竟是失足還是自殺。

??Li havis neniom da mono kiam li mortis, kaj li postlasis nur vidvinon kun tre juna filino. Kelkaj homoj intencis kolekti iom da mono kiel fonduson de la estonta lernopago por lia filino. Sed tuj post la elmeto de la propono, pluraj membroj el lia klano konkuris inter si por akiri la rajton konservi la sumon, kiu fakte ankora? ne ekzistis. Tiel ?iuj sentis ?enon, kajla plano forvapori?is.

??Mi ne scias, kiel fartas lia sola filino nun. Se ?i studis, eble ?i jam estis diplomito de liceo.

??18 novembro

??他死后一無所有，遺下一個(gè)幼女和他的夫人。有幾個(gè)人想集一點(diǎn)錢作他女孩將來的學(xué)費(fèi)的基金，因?yàn)橐唤?jīng)提議，即有族人來爭這筆款的保管權(quán)，——其實(shí)還沒有這筆款，大家覺得無聊，便無形消散了。

??現(xiàn)在不知他唯一的女兒景況如何？倘在上學(xué)，中學(xué)已該畢業(yè)了罷。

??十一月十八日。

--------------------------------------------------------------------------------

Notoj:

1. Xu Xiling(1873-1907), Shaoxing-ano, studis en Japanio kaj partoprenis en revoluciaj aktivadoj. En 1906 li evenis al ?inio kaj kune kun Qiu Jin planis insurekcion en Anhui kaj Zhejiang. En somero de 1907 li asasinis Enming, la provinca administratoro de Anhui, kaj okupis kun kelkaj studentoj armil-deponejon, sed la insurekcio estis subpremita kaj li ekzekutita.

2. Qiu Jin(1875-1907), anka? estis Shaoxing-ano, kaj studis en Japanio. ?i estis enkarcerigita kaj martiri?is tuj post la aresto de Xu.

3. Chen Boping(1882-1907) kaj Ma Zonghan(1884-1907) amba? studis en japanio kaj post sia reveno al ?inio partoprenis la insurekcion organizitan de Xu Xilin.

4. Tio okazis en la 10-a de oktobro, 1911 kaj estis la komenco de la Revolucio de 1911.

5. Gvidantoj de sekreta societo en Zhejiang, kiu partoprenis la revolucian Guang Fu Hui, dum la Revolucio de 1911, gvidis siajn anojn al Shaoxing kaj faris sin milita reganto.

6. Klera bienulo kiu partoprenis anti-Qing-an revolucian movadon.

7. Norda militaristo kiu mapermesis la uzon de homaj modeloj en Arta Lernejo de Shanghai surbaze de defendo de konfuceanisma moralo.

?